(рэцэнзія на зборнік Міхала Бараноўскага "VOLUMEN.2")Гартаючы новае выданне ў кнігарні, я заўважыў верш пра коціка. "Кніга, у якой ёсць верш пра коціка, не можа быць дрэннай" — запэўніла жонка. І, вядома, мела рацыю.
"VOLUMEN.2" — другая кніга Міхала Бараноўскага. Першая, як лёгка здагадацца, мае назву "VOLUMEN.1". Чаму так? Аўтар тлумачыць гэта з гумарам: невядома, калі дачакаешся збору твораў, таму можна патрохі выдаваць яго ўжо цяпер (два томікі прынамсі ёсць). Акрамя таго, у інтэрв’ю Міхал прыводзіць аналогію з музычным гуртом "Led Zeppelin", першыя чатыры альбомы якога таксама выходзілі пад нумарамі. Там, праўда, намешаны руны, якія абазначаюць кожнага ўдзельніка. Аднак нельга выключаць, што і ў выпадку з беларускім паэтам такі падыход з’яўляецца не толькі данінай постмадэрнізму, але і мае значна больш глыбокі сэнс, пра які мы даведаемся значна пазней, з выхадам новых зборнікаў. А можа і не даведаемся — што ж гэта за схаванае пасланне, калі кожны яго разумее?
Аўтар прызнаецца, што яшчэ перад выхадам першай кнігі (2016 г.) вершы перасталі пісацца. Але потым нечакана прарвала ў канцы 2018-га: за паўтара гады з’явіўся корпус тэкстаў для новага выдання. Амаль усе творы ўзніклі "на хвалі", на адном дыханні. А пачалося з такіх радкоў:
дзе напаткаеш песню сваю давай паспрабуй адкажы можа быць на пялёстку ружы можа быць на нажы голас высах нібы ручай голас пясок і шкло немым крыкам крычыць адчай поўні ў крамяны лоб зноў вучуся сябе прамаўляць і адчуваць услых быццам я зусім немаўля быццам зусім малы птушка сірын ляціць праз ноч песню трымае ў дзюбе бы птушаняці у вусны мае радасць нясе і згубу Нават не ведаючы, кім працуе аўтар (спойлер — загадчыкам музея Максіма Багдановіча), усё роўна можна заўважыць сувязь з класікам. Перш за ўсё яна праяўляецца ў грунтоўнай працы са структурай кнігі: як і культавы "Вянок", яна мае сваю канцэпцыю і нават сюжэт. А таксама выразна прарываецца скрозь тэкст, калі лірычны герой кідае позірк "на папяровага Страцім-лебедзя" або ўзгадвае "гэтакі боль, што не кожны здалее стрываць".
Пачынаецца зборнік з нізкі вершаў пад агульнай назвай "Ахова птушак Бацькаўшчыны". Цікава, што яна была ўпершыню надрукавана на пачатку 2020 г., то-бок яшчэ да таго, як гэтае найменне набыло дадатковы сэнс. Сам аўтар адзначае, што нізка з’яўляецца для яго вельмі важнай. Пачынаецца яна з даволі вобразнай, але выразнай спробы асэнсаваць сваё месца ў свеце:
не двухгаловы арол не ожэл з раскіданага але свайго гнязда паходжу неба п'ю шэрань і шэрані гэтай малюся на ружы вятроў на крыжы дарог на попеле Беларусі Адметным з’яўляецца яшчэ адзін урывак з дэбютнага верша, які наўрад ці патрабуе дадатковых каментароў:
а пакуль пажыву на сваю галаву упоперак крыўды і праўды буду сам называць буду сам выбіраць уласную волю і краты Раскрыўшы птушыную тэматыку, Міхал запрашае нас вярнуцца ў дзяцінства. "Калінавы мост" — флэшбэк у мінулае, дзе ў вёсцы жывуць дзед і баба, а сам аўтар, поўны юначай фантазіі, прадзіраецца скрозь трапічныя джунглі (то-бок чарот і траву ў два росты). Праўда, многія вершы (ці іх урыўкі) адлюстроўваюць далёка не дзіцячае стаўленне да жыцця. Узнікае жаданне раздрукаваць іх ды павесіць у рамку.
захацеў вярнуцца і ўсё выправіць а там замест уласных памылак ужо чужыя ***
гадзіннік што спыніўся ў старой хаце двойчы на дзень паказвае дакладны час а мой наручны што спяшаецца на 5 хвілін ніколі ***
Гісторыя Беларусі як адрыўны каляндар Старыя старонкі дзеці парэзалі на калажы І ілюстрацыі да сценгазеты Хтосьці зрабіў бусліка Хтосьці прыхапіў асабліва нялюбыя ў прыбіральню Хтосьці скруціў папяроску Альбо распаліў у печы каб прыгатаваць табе есці Зборнік наскрозь працінаюць тэмы ўнутранай пустаты і пошукаў сябе. Асабліва выразна гэта можна ўбачыць на прыкладзе элегій — меланхалічных разваг, у якіх аўтар прыслухоўваецца да ўнутранага сусвету, шукае адказы. Пры гэтым разумеючы, што яны наўрад ці спадабацца: "
шукаю сябе ды ці буду я рады знаходцы".
Агульны настрой кнігі я б назваў халодным, сырым, асенне-зімнім. Гэта перадаецца не толькі праз эмацыйны фон, але і вобразы: "
бяжы не бяжы ў люстэрку ўсё той жа дождж"; "
холадам вуліц іду"; "
холад і цішыня струной пранізалі моўкнай".
Што варта асобна адзначыць, дык гэты інтымныя творы з раздзелу "Эрас". Эмоцыі і фарбы перададзены тут яскрава, чулліва, пераканаўча і пры гэтым без страты фізіялагічнасці:
цела губляе важкасць неба куляецца зноў непатрэбнае больш адзенне ляціць далоў і мы нібы першыя з усіх людзей анёлы туруюць сонмам ці ёсць на свеце музыка саладзей музыкі тваіх стогнаў паміраю і нараджаюся зноў у тваім улонні цябе без астачы сёння сабой напоўню Працягваючы канцэпцыю, за "Эрасам" ідзе "Танатас" — нізка вершаў пра смерць. Я проста пакіну тут першыя тры радкі, а вы самі вырашайце, што з імі рабіць:
глядзі як сёння страляюць тыя хто ўчора спяваў не страляй Трапныя думкі сустракаюцца ў кнізе даволі часта – на многіх старонках можна знайсці ажно па некалькі пярлінак. Тым і адметны вершы Бараноўскага, што асобныя іх кавалачкі можна вырваць з канстэксту, але пры гэтым яны застануцца цэльнымі і самастойнымі выказваннямі. Асабліва вылучаецца гэтым раздзел "пункцірам", які, па сутнасці, уяўляе сабой сукупнасць кароткіх думак, замалёвак ці роздумаў.
быццам рыба ў забытай браканьерамі сетцы захрас бязвольна ў стужцы навінаў ***
дзень зімовага сонцастаяння вучыць што цемра не можа цягнуцца вечна летам самы даўгі дзень навучыць адваротнаму Раздзел "Свабода" — апошні ў кнізе (пасля вяртання ў дзяцінства, дарослага "Эрасу" і немінучага "Танатасу"). Аўтар падрабязна разглядае яе не як мэту, а хутчэй як філасофскую катэгорыю, да якой яшчэ трэба знайсці падыход.
свабода
дзе ад цябе інструкцыя
як жыць з табой
што рабіць з табою
бярыце з непатрэбай
лепш дайце нешта карыснае
Чытыч ужо заўважыў, напэўна, што аўтар не ўжывае ў тэкстах ні знакаў прыпынку, ні нават вялікіх літар. Падпісваючы кнігу, Міхал заўважыў, што пунктуацыя ў вершах — дужа складаная тэма. Таму, калі яму прапанавалі ўвогуле яе прыбраць, ахвотна пагадзіўся. І, на мой погляд, не схібіў, бо праз такі крок творы набылі новыя адценні. Адно красамоўнае выключэнне з вялікай літарай, праўда, усё ж знайшлося:
градыенты шэрага божанька выбірае над Беларуссю Рэзюмэ: ладны, канцэптуальны, часам меланхалічны зборнік эмоцый, роздумаў ды ўспамінаў (так і хочацца напісаць: "думак шчырых і жыцця"). Як адзначае аўтар, добрыя кнігі паэзіі перачытваюцца па некалькі разоў. "VOLUMEN.2" я прайшоў ужо двойчы, прычым планую вярнуцца яшчэ. Значыць, кніга добрая ці, як ахарактарызаваў яе сам Бараноўскі "харошая, прыгожая. З белымі старонкамі і чорнымі літарамі". Не магу не пагадзіцца.
P.S. Ледзь не забыў – урывак з таго самага верша пра коціка:
ліска прыйшла ў госці на падворак а ў нас ні пеўніка каб яго ўкрасці ні катка каб ад яго збегчыКнігу Міхала Бараноўскага "VOLUMEN.2" можна набыць тут: knihi.by.
Слухайце верш "Ахова птушак Бацькаўшчыны" на
SOUNDCLOUD.