Фота Барташа Банкі
У яркім змроку
Неяк у 2011 годзе я шукала ў Нацыянальнай бібліятэцы матэрыялы пра габрэйскую паэзію, і мне трапіўся дзвюхмоўны — на ідыш і беларускай — зборнік Ізі Харыка "Туга па чалавеку", укладзены Вольфам Рубінчыкам. Я пагартала вершы — і мне адразу ж захацелася іх перакладаць. Так у №8 часопіса "ПрайдзіСвет" пад назвай "Аўтапартрэт з люстэркам" з'явілася падборка Ізі Харыка "У шэрым змроку". Тады я нават не заўважыла, што нумар выйшаў неўзабаве пасля чарговай гадавіны смерці паэта – 16 лістапада 2011 года.
Я дагэтуль шкадую, што ў мяне не склалася з ідышам. Калі б я мела ў запасе яшчэ адно жыццё, то абавязкова б давучыла мову і падрыхтавала зборнік Ізі Харыка для серыі "Паэты планеты". Але гэтая задума засталася няздзейсненай і, як многія няздзейсненыя задумы, час ад ад часу пра сябе нагадвае. Так, напрыклад, верш "У шэрым змроку", які даў назву падборцы, дагэтуль трапляецца мне ў інтэрнэце ў самых нечаканых месцах, са згадкай перакладчыцы і без (што, можа, нават і някепска), а ў 2017 годзе Святлана Бень напісала паводле яго песню ў межах праекта Сяргея Будкіна "(Не)расстраляныя". Прыкладна тады ж Вольф Рубінчык указаў мне на памылку: у Ізі Харыка вечар (тое, што ў перакладзе — змрок) не шэры, а каляровы. Я доўга праз гэта пераймалася, і вось цяпер магу ўрэшце хаця б сімвалічна ўзнавіць тут ісціну ці, прынамсі, той яе кавалак, які дасяжны ў перакладзе. Таксама папраўленая версія верша змешчаная ў электронным выданні "(Не)расстраляныя".
А яшчэ да мяне час ад часу звяртаюцца з просьбай падзяліцца арыгіналамі вершаў Ізі Харыка. І калі я дасылаю ў адказ тыя копіі, якія зрабіла ў 2011 годзе ў Нацыянальнай бібліятэцы, то спадзяюся, што рана ці позна з'явяцца новыя пераклады і, можа, нават зборнік у "Паэтах планеты". Бо нягледзячы на ўсё, што адбывалася ў ХХ ст. і адбываецца цяпер, у беларускага ідышамоўнага паэта Ізі Харыка ёсць чытачы.
У яркім змроку
У яркім змроку дзень растаў,
у яркім змроку гаснуць вочы.
Маё юнацтва — звон актаў,
маё юнацтва чэзне ў ночы,
бы колас, што з зямлі паўстаў,
каб у зямлі заснуць аднойчы.
Мой курс пракладзены здаўна,
я з карабля сачу прасторы:
няма ні берагу, ні дна,
і я вітанні шлю праз моры
у далеч, дзе смугі сцяна,
на сум па чалавеку хворы.
Ноч у Бірабіджане
1
У імгле жамчужнай мой Далёкі Ўсход
працінае сэрца сумам навылёт.
Бляск амаль балючы, ясна ў галаве,
і ў вачах туманам белы снег плыве.
Я заплюшчу вочы, каб не абамлець,
мой Усход паўстане, белы, як мядзведзь.
Будзе нюхаць неба і кранаць зямлю,
я расплюшчу вочы і яго злаўлю.
Ды няма мядзведзя ў воблаку густым,
над маім Усходам — толькі снежны дым.
Над маім Усходам толькі снег плыве.
Бляск амаль балючы, ясна ў галаве.
***
У нашым садзе не сустрэць нікога,
каго завабяць прывіды нуды,
каго захопяць ціша і знямога —
у нашым садзе зелені аблога,
а ў зелені хаваюцца плады.
Шуміць тут вецер, і жывыя сокі,
і дрэвы, што на радасць прараслі.
Што ні камель — то вымахаў высокі,
і што ні крона — то ўрасла ў аблокі,
і погляды губляюцца ў галлі.
І дзікі сад дзівосна прамяніцца,
яго не падразалі ўжо гады.
Тут водары смалы і навальніцы,
і трэск кары, і кропелькі жывіцы,
і важкія саспелыя плады.
***
Спявала ноч пяшчотнаю гітарай,
мая самота — ночы пераліў,
ні клопат не цвяліў,
ні смутак не паліў —
сінела ноч, зрабіўшыся гітарай,
гучаў яе пяшчотны пераліў.
І ад зямных палёў да ціхіх зораў
дрыготка ўзносіўся за зыкам зык,
і прамяністы ліўся красавік,
і прагавіта вёў я гукам лік.
Вясна квітнела ў трапятанні зораў,
душа мая лілася ў красавік.
Паветра саладзела, і вясной
цяплом густым сагрэлася зямля.
Зрабіўся я шчаслівым спакваля,
прыняўшы цішыню майго жылля,
імкнуў у даль, захоплены вясной,
і любай мне была мая зямля.
Пераклад Ганны Янкута
Я дагэтуль шкадую, што ў мяне не склалася з ідышам. Калі б я мела ў запасе яшчэ адно жыццё, то абавязкова б давучыла мову і падрыхтавала зборнік Ізі Харыка для серыі "Паэты планеты". Але гэтая задума засталася няздзейсненай і, як многія няздзейсненыя задумы, час ад ад часу пра сябе нагадвае. Так, напрыклад, верш "У шэрым змроку", які даў назву падборцы, дагэтуль трапляецца мне ў інтэрнэце ў самых нечаканых месцах, са згадкай перакладчыцы і без (што, можа, нават і някепска), а ў 2017 годзе Святлана Бень напісала паводле яго песню ў межах праекта Сяргея Будкіна "(Не)расстраляныя". Прыкладна тады ж Вольф Рубінчык указаў мне на памылку: у Ізі Харыка вечар (тое, што ў перакладзе — змрок) не шэры, а каляровы. Я доўга праз гэта пераймалася, і вось цяпер магу ўрэшце хаця б сімвалічна ўзнавіць тут ісціну ці, прынамсі, той яе кавалак, які дасяжны ў перакладзе. Таксама папраўленая версія верша змешчаная ў электронным выданні "(Не)расстраляныя".
А яшчэ да мяне час ад часу звяртаюцца з просьбай падзяліцца арыгіналамі вершаў Ізі Харыка. І калі я дасылаю ў адказ тыя копіі, якія зрабіла ў 2011 годзе ў Нацыянальнай бібліятэцы, то спадзяюся, што рана ці позна з'явяцца новыя пераклады і, можа, нават зборнік у "Паэтах планеты". Бо нягледзячы на ўсё, што адбывалася ў ХХ ст. і адбываецца цяпер, у беларускага ідышамоўнага паэта Ізі Харыка ёсць чытачы.
У яркім змроку
У яркім змроку дзень растаў,
у яркім змроку гаснуць вочы.
Маё юнацтва — звон актаў,
маё юнацтва чэзне ў ночы,
бы колас, што з зямлі паўстаў,
каб у зямлі заснуць аднойчы.
Мой курс пракладзены здаўна,
я з карабля сачу прасторы:
няма ні берагу, ні дна,
і я вітанні шлю праз моры
у далеч, дзе смугі сцяна,
на сум па чалавеку хворы.
Ноч у Бірабіджане
1
У імгле жамчужнай мой Далёкі Ўсход
працінае сэрца сумам навылёт.
Бляск амаль балючы, ясна ў галаве,
і ў вачах туманам белы снег плыве.
Я заплюшчу вочы, каб не абамлець,
мой Усход паўстане, белы, як мядзведзь.
Будзе нюхаць неба і кранаць зямлю,
я расплюшчу вочы і яго злаўлю.
Ды няма мядзведзя ў воблаку густым,
над маім Усходам — толькі снежны дым.
Над маім Усходам толькі снег плыве.
Бляск амаль балючы, ясна ў галаве.
***
У нашым садзе не сустрэць нікога,
каго завабяць прывіды нуды,
каго захопяць ціша і знямога —
у нашым садзе зелені аблога,
а ў зелені хаваюцца плады.
Шуміць тут вецер, і жывыя сокі,
і дрэвы, што на радасць прараслі.
Што ні камель — то вымахаў высокі,
і што ні крона — то ўрасла ў аблокі,
і погляды губляюцца ў галлі.
І дзікі сад дзівосна прамяніцца,
яго не падразалі ўжо гады.
Тут водары смалы і навальніцы,
і трэск кары, і кропелькі жывіцы,
і важкія саспелыя плады.
***
Спявала ноч пяшчотнаю гітарай,
мая самота — ночы пераліў,
ні клопат не цвяліў,
ні смутак не паліў —
сінела ноч, зрабіўшыся гітарай,
гучаў яе пяшчотны пераліў.
І ад зямных палёў да ціхіх зораў
дрыготка ўзносіўся за зыкам зык,
і прамяністы ліўся красавік,
і прагавіта вёў я гукам лік.
Вясна квітнела ў трапятанні зораў,
душа мая лілася ў красавік.
Паветра саладзела, і вясной
цяплом густым сагрэлася зямля.
Зрабіўся я шчаслівым спакваля,
прыняўшы цішыню майго жылля,
імкнуў у даль, захоплены вясной,
і любай мне была мая зямля.
Пераклад Ганны Янкута
Ізі Харык
