...а шчасце — бераг дальні.
Жыццё — як мора-акіян
Валерыю Маракову было ўсяго 16, калі выйшаў яго дэбютны зборнік "Пялёсткі". З першых радкоў немагчыма не заўважыць супярэчнасць, якая будзе ўласціва паэту цягам усяго творчага шляху: спалучэнне няўрымслівай юнацкай радасці і трывожнага прадчування смерці.
Я цяпер з хлапцамі ў радасці бягу,
Каб уліць у сэрца нашых дзён разгул,
І не чую свісту, вострага, як нож,
Што другіх без жалю ўжо скасіў даўно,
Толькі я спяваю ў залаты прастор,
Каб дарыць прыволлю радасць светлых зор.
Хай ніхто не кажа, як спяваць, аб чым,
Бо жыццё аб гэтым сёння пракрычыць.
Трэба пець, каб сэрца, камень і вада
Захацелі вечна думаць і гадаць:
А што будзе заўтра і якім агнём
Зацвітуць прасторы срэбных ячмянёў?
І ці будзе заўтра плакаць і гарэць,
Каб пабачыць сонца тых нязнаных дзён,
Хто краіне сёння аддае жыццё,
Каб пабачыць сонца тых нязнаных дзён,
Што прыйдуць з вякамі на сівы прастор
І мо скажуць сэрцу: не трывожся, стой!
Ўсе трывогі — глупства, трэба знішчыць іх,
Каб квітнела шчасце ў нівах дарагіх,
Каб над роднай вёскай, на прастор сівы
Пралілася песня кветак і травы.
Вось затым сягоння ў радасці бягу
І ўліваю ў сэрца нашых дзён разгул!
Вобраз вострага нажа, што зіхаціць ля горла, не выпадковы. Яшчэ ў 1926 г., калі арышты не былі масавымі, аўтар нібыта прадбачыў свой лёс. Прароцкія радкі сустракаюцца і ў наступным вершы.
О, мой любы дружа, дружа дарагі,
Мне з табой не ведаць суму і тугі.
Ты і я — абодва любім шыр палёў,
Калі срэбра месяц высее на дол.
Ты і я сягоння будзем пець і жыць,
Хоць парой пад горлам зіхацяць нажы.
Нам яны не страшны, нам яны нішто,
Калі нашы песні абнялі прастор.
Ну, дык, любы дружа, мы цяпер адны,
Пойдзем піць прыгожасць сонца і вясны.
Дай руку тваю мне, дай цябе абняць,
Пойдзем мы сягоння ў пацерках агня.
Дзе звініць і плача залатая шыр,
Так прывольна разам на прасторах жыць.
Дзе святлей пад сонцам, дзе званчэй душа,
Дзе не так трывожна адбівае шаг.
Дзе, мой любы дружа, дружа дарагі,
Мне з табой не ведаць суму і тугі.
Крытыкі пастаянна папракалі Маракова ў "ясеніншчыне" і, трэба адзначыць, мелі рацыю, бо ўпадніцкі настрой паэт пранёс праз усю сваю творчасць. Нават у жыццесцвярджальных (на першы погляд) творах, дзе апяваецца светлы шлях "да ленінскае мэты", лірычны герой не можа схаваць сваю тугу.
ЖЫЦЦЁ, ЯК МОРА-АКІЯН (УРЫВАК)
Жыццё, як мора-акіян,
А шчасце — бераг дальні...
Ідзе ў пустэльні караван
Пад гукі ветраў пахавальных...
Цвітуць ў Італіі сады...
I сонца там, і мора бліжай,
I ты глядзіш з журбой туды,
Над даллю рукі ўзняўшы крыжам.
Хмяльней там дзікае віно.
I там гучней гудуць факстроты,
А мне, мой дружа, ўжо даўно
Абрыдла ўсё, нат воблік цноты...
Шчаслівы я, што тут жыву.
Й за гэты край вясной вялікай,
Быць можа, знімуць галаву,
Праколюць цела вострай пікай.
Дзе песні новыя гудуць
I сцяг праменіцца саветаў, —
Другія творцы павядуць
Наш край да ленінскае мэты...
I ты, быць можа, скажаш ты,
Што любіш ты і не забудзеш,
I ўсіх зямных краін сады
Мне прынясуць вянкі на грудзі...
I зноўку пройдзе караван,
I бераг мора будзе біцца.
Жыццё — як мора-акіян,
А лёс мой — віхар-навальніца...
Што ж мне Італіі цяпло?
I той спакой, і сонца поўдня?..
Пад родны скрып тваіх калёс
Я песні родным сном напоўню!
Наступаў час, калі з усіх жанраў паэзіі пачалі прызнаваць толькі адзін — грамадзянскую лірыку, якая разумелася як "зброя класавага змагання". Маракоў, як і яго сучаснікі, мусіў ездзіць у творчыя камандзіроўкі і ўслаўляць тэмпы індустрыялізацыі: нават у апошніх радках вышэйпададзенага верша "скрып тваіх калёс" быў заменены на "гул тваіх турбін". Аднак і тут Валерый дапусціў крамолу: замест апявання заводаў і фабрык апісаў рэальны выпадак самагубства, калі працаўніца ўключыла сябе ў лінію электрычнага току праз абвінавачанне ў шкодніцтве.
РАХУНАК ПАЭТА, ПАДАДЗЕНЫ ДА АПЛАТЫ (УРЫВАК)
Сэрца скажа:
даволі, скончана.
І не дрогне, напэўна,
рука.
Не заўсёды ж
з усмешкай блукаць
па дарогах
любві
неаплочанай.
Дужа ясна
і дужа сціпла —
Восень у сэрцы
ўзрасціла змрок,
і за твой,
гэты дзікі крок,
вораг, пэўна,
з усмешкай
вып’е.
А гавораць:
— Ну што ж, самагубства:
той прынудзіў,
а той абмануў.
І нясуць несусветнае глупства
і пра смерць чалавека
і — нашу вясну.
Я гляджу
на маўклівае гэта
аблічча,
Дзе прайшло
дзесяць тысяч
шалёных вольт,
І яно да адплаты
бязлітаснай
кліча,
І яно ўздымае і гнеў,
і кольт.
Верш "Адышоўшым" убачыў свет у 1930 г., калі Маракову заставалася жыць сем гадоў. Напоўнены прадчуваннем смерці, ён, тым не меней, заканчваецца аптымістычна: паэт верыць, што прыйдзе час, калі на яго магіле заспяваюць пра шчасце і волю.
АДЫШОЎШЫМ
На вашых магілах мы справім вяселле
І душы зальём старадаўнім віном.
Успомнім,
Як дні нашы ў нетры ляцелі,
Каб больш не вярнуцца ніколі ізноў.
Мы ў майскія ночы паплачам над вамі,
Раскажам вам вашы
Пачуцці
І сны,
Як сэрца квітнее зарой і агнямі,
Як граюць жаданні на струнах вясны.
А ў доўгія ночы зімовых ігрышчаў,
Пад дальнія скрыпкі начных палазоў
Раскажам,
Як вецер бязлітасна свішча,
Цярушачы ў полі змярцвелы свой боль...
Там хвойка упала з надломаным крыкам.
Там свежай крывёй пралілася зара.
На захад узняў хтось марозныя пікі
І кліча у бойку узбураны край.
Мы вучымся жыць.
Мы ствараем законы.
Мы марым аб дальняй нязнанай красе.
У бойку ідзём,
Паміраем з праклёнам,
І смерць нам вянкі на магілы нясе.
А можа быць, такжа
Праз слоту нядолі
Мы пойдзем,
Памром
І не вернемся зноў.
Хтось будзе на нашых магілах вясной
Спяваць з захапленнем пра шчасце
І волю!
Укладанне падборкі і каментары — блогера Homa_Bellit.
Я цяпер з хлапцамі ў радасці бягу,
Каб уліць у сэрца нашых дзён разгул,
І не чую свісту, вострага, як нож,
Што другіх без жалю ўжо скасіў даўно,
Толькі я спяваю ў залаты прастор,
Каб дарыць прыволлю радасць светлых зор.
Хай ніхто не кажа, як спяваць, аб чым,
Бо жыццё аб гэтым сёння пракрычыць.
Трэба пець, каб сэрца, камень і вада
Захацелі вечна думаць і гадаць:
А што будзе заўтра і якім агнём
Зацвітуць прасторы срэбных ячмянёў?
І ці будзе заўтра плакаць і гарэць,
Каб пабачыць сонца тых нязнаных дзён,
Хто краіне сёння аддае жыццё,
Каб пабачыць сонца тых нязнаных дзён,
Што прыйдуць з вякамі на сівы прастор
І мо скажуць сэрцу: не трывожся, стой!
Ўсе трывогі — глупства, трэба знішчыць іх,
Каб квітнела шчасце ў нівах дарагіх,
Каб над роднай вёскай, на прастор сівы
Пралілася песня кветак і травы.
Вось затым сягоння ў радасці бягу
І ўліваю ў сэрца нашых дзён разгул!
Вобраз вострага нажа, што зіхаціць ля горла, не выпадковы. Яшчэ ў 1926 г., калі арышты не былі масавымі, аўтар нібыта прадбачыў свой лёс. Прароцкія радкі сустракаюцца і ў наступным вершы.
О, мой любы дружа, дружа дарагі,
Мне з табой не ведаць суму і тугі.
Ты і я — абодва любім шыр палёў,
Калі срэбра месяц высее на дол.
Ты і я сягоння будзем пець і жыць,
Хоць парой пад горлам зіхацяць нажы.
Нам яны не страшны, нам яны нішто,
Калі нашы песні абнялі прастор.
Ну, дык, любы дружа, мы цяпер адны,
Пойдзем піць прыгожасць сонца і вясны.
Дай руку тваю мне, дай цябе абняць,
Пойдзем мы сягоння ў пацерках агня.
Дзе звініць і плача залатая шыр,
Так прывольна разам на прасторах жыць.
Дзе святлей пад сонцам, дзе званчэй душа,
Дзе не так трывожна адбівае шаг.
Дзе, мой любы дружа, дружа дарагі,
Мне з табой не ведаць суму і тугі.
Крытыкі пастаянна папракалі Маракова ў "ясеніншчыне" і, трэба адзначыць, мелі рацыю, бо ўпадніцкі настрой паэт пранёс праз усю сваю творчасць. Нават у жыццесцвярджальных (на першы погляд) творах, дзе апяваецца светлы шлях "да ленінскае мэты", лірычны герой не можа схаваць сваю тугу.
ЖЫЦЦЁ, ЯК МОРА-АКІЯН (УРЫВАК)
Жыццё, як мора-акіян,
А шчасце — бераг дальні...
Ідзе ў пустэльні караван
Пад гукі ветраў пахавальных...
Цвітуць ў Італіі сады...
I сонца там, і мора бліжай,
I ты глядзіш з журбой туды,
Над даллю рукі ўзняўшы крыжам.
Хмяльней там дзікае віно.
I там гучней гудуць факстроты,
А мне, мой дружа, ўжо даўно
Абрыдла ўсё, нат воблік цноты...
Шчаслівы я, што тут жыву.
Й за гэты край вясной вялікай,
Быць можа, знімуць галаву,
Праколюць цела вострай пікай.
Дзе песні новыя гудуць
I сцяг праменіцца саветаў, —
Другія творцы павядуць
Наш край да ленінскае мэты...
I ты, быць можа, скажаш ты,
Што любіш ты і не забудзеш,
I ўсіх зямных краін сады
Мне прынясуць вянкі на грудзі...
I зноўку пройдзе караван,
I бераг мора будзе біцца.
Жыццё — як мора-акіян,
А лёс мой — віхар-навальніца...
Што ж мне Італіі цяпло?
I той спакой, і сонца поўдня?..
Пад родны скрып тваіх калёс
Я песні родным сном напоўню!
Наступаў час, калі з усіх жанраў паэзіі пачалі прызнаваць толькі адзін — грамадзянскую лірыку, якая разумелася як "зброя класавага змагання". Маракоў, як і яго сучаснікі, мусіў ездзіць у творчыя камандзіроўкі і ўслаўляць тэмпы індустрыялізацыі: нават у апошніх радках вышэйпададзенага верша "скрып тваіх калёс" быў заменены на "гул тваіх турбін". Аднак і тут Валерый дапусціў крамолу: замест апявання заводаў і фабрык апісаў рэальны выпадак самагубства, калі працаўніца ўключыла сябе ў лінію электрычнага току праз абвінавачанне ў шкодніцтве.
РАХУНАК ПАЭТА, ПАДАДЗЕНЫ ДА АПЛАТЫ (УРЫВАК)
Сэрца скажа:
даволі, скончана.
І не дрогне, напэўна,
рука.
Не заўсёды ж
з усмешкай блукаць
па дарогах
любві
неаплочанай.
Дужа ясна
і дужа сціпла —
Восень у сэрцы
ўзрасціла змрок,
і за твой,
гэты дзікі крок,
вораг, пэўна,
з усмешкай
вып’е.
А гавораць:
— Ну што ж, самагубства:
той прынудзіў,
а той абмануў.
І нясуць несусветнае глупства
і пра смерць чалавека
і — нашу вясну.
Я гляджу
на маўклівае гэта
аблічча,
Дзе прайшло
дзесяць тысяч
шалёных вольт,
І яно да адплаты
бязлітаснай
кліча,
І яно ўздымае і гнеў,
і кольт.
Верш "Адышоўшым" убачыў свет у 1930 г., калі Маракову заставалася жыць сем гадоў. Напоўнены прадчуваннем смерці, ён, тым не меней, заканчваецца аптымістычна: паэт верыць, што прыйдзе час, калі на яго магіле заспяваюць пра шчасце і волю.
АДЫШОЎШЫМ
На вашых магілах мы справім вяселле
І душы зальём старадаўнім віном.
Успомнім,
Як дні нашы ў нетры ляцелі,
Каб больш не вярнуцца ніколі ізноў.
Мы ў майскія ночы паплачам над вамі,
Раскажам вам вашы
Пачуцці
І сны,
Як сэрца квітнее зарой і агнямі,
Як граюць жаданні на струнах вясны.
А ў доўгія ночы зімовых ігрышчаў,
Пад дальнія скрыпкі начных палазоў
Раскажам,
Як вецер бязлітасна свішча,
Цярушачы ў полі змярцвелы свой боль...
Там хвойка упала з надломаным крыкам.
Там свежай крывёй пралілася зара.
На захад узняў хтось марозныя пікі
І кліча у бойку узбураны край.
Мы вучымся жыць.
Мы ствараем законы.
Мы марым аб дальняй нязнанай красе.
У бойку ідзём,
Паміраем з праклёнам,
І смерць нам вянкі на магілы нясе.
А можа быць, такжа
Праз слоту нядолі
Мы пойдзем,
Памром
І не вернемся зноў.
Хтось будзе на нашых магілах вясной
Спяваць з захапленнем пра шчасце
І волю!
Укладанне падборкі і каментары — блогера Homa_Bellit.
Валерый Маракоў
