Колькі яшчэ да канца?
Чорт
Меланхалічныя дамы з рукамі колеру воску,
лялькі з вачыма нібыта фальшывы блакіт,
быццам спакойна сціскаюць бледныя вусны,
вакол застывае трывога, быццам граніт.
Трубаў пагнутыя кроны, скрыпак парваныя струны
крыва вісяць на сценах, разбітых вокнах,
здані сутоння бяруць нуду ў саламяныя рукі,
як памяншальную лінзу, падносяць да вока.
Пралітае рэха замерзла, і ў залах пуста,
пралітая кроў — ці віно, ці святло? — па падлозе цурчыць.
Госці ўжо разышліся, але засталіся ў люстры,
а ў садзе забітая птушка ўсё яшчэ дзіка крычыць.
Карэта даўно ад’ехала — а колы грукочуць зацята,
павіс назаўжды над раялем апошні акорд.
Твары ля свечак, твары ў люстэрку, твары праклятыя,
няўжо вы не бачыце? Тая згаслая свечка — чорт.
люты 1941
Вісла
Ты — рака, што плыве ў мінулае.
Як даўно я, па-варварску рыжы,
на вадзе тваёй цвіў заснулай —
зоры й руны на ёй нехта вышыў.
Тут фантомы вісяць высока:
воўк, алені, мядзведзь залаты
і разное драўлянае воблака —
маляваны ў паветры матыў.
З даўняй медзі мае рамёны —
прывід рамы, слабому дадзенай.
Я — дамок, унутры зялёны
ад тваёй цішыні і паціны.
Не кранай — бо труха ўзаўецца.
Не глядзі — там навіслы горад.
Толькі жоўты прамень застаецца
між табою і вечнай зоркай.
Бачу ў снах вадзянога духа,
бачу крыгі, плыты і прышласць.
Твая скруха — скрыпічная скруха,
Вісла.
30 сакавіка 1941
***
Не пойдзеш ты мяне шукаць у корчмах кветак
і не дашлеш замест лістоў стракоз.
Твае вочы — як вусеня скурчаны кокан,
што папаў на пякучы мароз.
Па чым ты сумуеш? Па громе,
набрынялым вясной і дажджом?
Як жывеш, пахаваная ў доме,
што замкнулі скрыпічным ключом?
А блукаючы там, дзе бязлюдней,
што спяваеш, трымаючы посах?
"Мой каханы ўтапіўся ў студні,
што капалі ў вясновых нябёсах".
24 чэрвеня 1941
Сон
Дзяўчына спіць і бачыць сон, які
суседніх сноў прысвойвае малюнкі:
над ёй плывуць, ашчэрыўшы клыкі,
кашэчыя ўстапыраныя думкі.
Дзяўчына сонна цягнецца да сну,
і гладзіць поўсць, і туліць сон да сэрца,
і косы цень праходзіць праз сцяну,
і сон, як вочы, засцілае смерцю.
Дзяўчына спіць і называе ў сне
па імені любы лісток зялёны
і косы цень, што ў памяці змарнеў,
а раніцай не ведае імёнаў.
Дзяўчына спіць. На аканіцах сноў
світанак шчыльна закрывае створкі,
і ружавее ў снах аблокаў кроў,
чарнеюць лап сляды — зямныя зоркі.
12 кастрычніка 1941
Зімовая балада
Па шчытах з меднай хмары
бляску сыплюцца ўдары,
кожны шчыт — быццам позірк свінцовы.
Праз сцяну завірухі,
як праз зарасці скрухі,
ехаў рыцар з пушыстых ловаў.
Ён у снежнасці пышнай
быў як воблака вішні,
што нясецца ў сляпым урагане,
накалоўся на золку
на марозную голку —
і застыў, ператвораны ў камень.
Промні лес серабрысты
праціналі са свістам,
і дарога рабілася небам.
І насустрач, няйначай
як у песні дзіцячай,
выйшла маці са спечаным хлебам.
Косы й чорныя вочы,
што як трызненне ночы,
на гасцінец дзяўчына прынесла,
але рыцар, прабегшы
па вятрах, як па сцежцы,
стаўся статуяй белай злавеснай.
Як прадвесце няшчасця,
на каменным запясці
птушка шэрая мёртва застыла,
і ў грудзях, поўных жалю,
сны вякоў ажывалі
і гучалі забытым матывам.
Ён памкнуўся за птахам —
і рассыпаўся прахам,
і са свету прапаў разам з ценем.
Неба зеўрала пусткай,
рассыпаючы густа
зорам — морак, а людзям — каменне.
лістапад 1941
Віна
Міма дрэў-матылькоў па чырвонай сцяжыне
конь у бітву святога Георгія мкне.
Там дзяўчо з валасамі нябеснае сіні
пераможцу чакае ў лясным туманé.
Цмок надзьмуўся, блакітныя вырачыў вочы,
перад смерцю паспеў бухнуць полымем тройчы...
Ой ты цмоку дурны, неразумны ты рыцар,
што было — прамінула, і варта скарыцца.
Больш не поўзаць табе па заклятым па садзе,
а табе — не маліцца ў густым вертаградзе.
І сплывае зялёнаю сліззю падліна,
і з прабітай лускі сыпле бляск на дарогу.
Пераможца свой меч апускае бяссільна,
і расце ў ім туга ўперамешку з трывогай.
Што ж ты плачаш, дзяўчо з валасамі як неба?
Цмок забіты, і болей баяцца не трэба,
а ты ноч шматгалосую слухаеш з болем,
а ты згадваеш цмока няшчасную долю
і як часам спявала вясёла, шчасліва,
учапіўшыся ў мяккую светлую грыву.
І вяртаецца рыцар гасцінцам у змроку,
і здаецца яму, што на цёмных нябёсах
праглядаецца шыя прабітая цмока.
Чуе ён нечакана і ўздыхі, і слёзы,
бачыць позірк цмачыны, журботны і горкі,
і злачынства аплаквае ў зыркасці зоркі.
снежань 1942
Вераб’і
Як вераб’і сваволяць!
У гладышах птушыных
свет вырас да любові,
ачысціўся да міру.
І на душы — зямная
птушыная пушыстасць,
нібы цябе кранаю
галінкаю шматлістай.
Зямлю цалуе неба
сняжынкамі на дрэвах,
ты вочы мружыш светла,
на сонцы крылцы грэеш.
Ты натапырыш пер’е,
і ў гэтую хвіліну
разгоніць маю цемру
твой голас вераб’іны.
Чарнеюць нашы сэрцы
на снезе ў зыркім бляску.
Забіты намі свеце,
за нас птушыным хорам
маліся, калі ласка.
21 студзеня 1943
***
Я табе адкрыю неба —
беллю вышытую ціш,
разарвецца неба, нібы
поўны гукамі спарыш,
каб зажыць ізноў лісткамі,
песняй водаў на змярканні…
ты ў птушынае світанне
паглядзіш.
Горы цвёрдыя зыначу
ў мяккіх дзьмухаўцоў палёт,
цені рэчаў ты пабачыш,
цені выгнуцца, як кот,
заіскрацца чорным футрам,
расцякуцца ў барвы бураў,
шэры дажджавы суплёт.
Дым паветраных струменяў,
што са стрэх анёльскіх рос,
рассцялю табе алеяй,
спеўнай сцежкаю бяроз,
загучыць віяланчэллю
жаль — пчаліных крылаў трэлі,
пошугі агністых лоз.
Ты з вачэй маіх за гэта
шкельцы вымі, бо ў вачах —
толькі белыя шкілеты
на крывавых паплавах.
Выпраў час пераламаны,
труны ахіні туманам,
з валасоў страсі агідны
гнеўных бітваў
чорны прах.
15 чэрвеня 1943
Уздых
Як пялёсткі гатычнай ружы,
срэбны дождж урастае ў просінь,
а на стужках палёту птушкі
звон зялёных званочкаў носяць.
Смех дзіцячай краіны — сіні,
як усе на свеце азёры.
Я старэю з апошніх сілаў,
на нядобрую мудрасць хворы.
Перазвоны з вежы высокай,
хвалі ўзгоркаў ля небакраю —
горад я пазнаю́ ў аблоках,
толькі назвы яго не знаю.
Я з вышыняў у гэтым свеце
чалавека з кветкаю блытаў.
Ты раней на некалькі смерцяў
абудзіўся, свет мой нязбыты.
Мае Нюрнбергі, Авіньёны,
што ўзраслі пад рукой дзіцячай,
я вас мушу запомніць сёння,
бо праз год ужо не пабачу.
23 красавіка 1944
Свята мёртвых
Які неабсяжны смутак. Змярканне сціскае горла.
Яны, як пасмы дажджу, у кветках губляюцца белых.
Дрэвы растуць за дымам, зліваецца з долам прастора,
карычневаю зямлёю святло зарастае да цемры.
Людзей ад асенніх траваў цяпер не адрозніш зусім,
сцябліна ці сэрца дрыжыць, калі вецер балюча коле?
Яны бляднеюць, а дрэвы румяняцца, хіляцца ўніз,
быццам па кроплі з іх п’юць, іх крывёй насычаюць свой колер.
Дамы караблямі цяжкімі на дно маўчання плывуць.
Тут людзі жывыя паволі сыходзяць пад глебу,
а потым у нетры цемры ступаюць адно за адным,
і ўсюды — цені: іх шолах цішком засяляе неба.
Такая тут мяккая гліна, што ступні засмоктвае ім?
Такая густая прастора, што ў смерць яны йдуць знямела
па шэрых прыступках паветра? Што адчувае цела,
калі ў ручаі магілаў спаткае сцяблінаў рух?
Гэта памерлыя? Ці жывыя ператвараюцца ў пух?
Там маці, як хісткія цені, спускаюцца па сцяне,
з раскрытых ратоў, здаецца, б’е крыку бязгучны звон.
Незразумела, пачаўся цяжэзны, як камень, дзень
ці, душачы шэрым шнурам, дагэтуль цягнецца сон,
дзе ў іх выдзіраюць дзяцей — або не дзяцей, а вочы,
бо маці нічога не бачаць і рэжуць завесу ночы,
як птушкі, і падаюць потым — далёка, за шумам і дымам.
*
Паветра махае крылом, і з цемры расце дзяўчына;
спачатку яна як пена — шуміць і свеціцца ў змроку,
затым набывае форму і рукі — галіны ў квеце, —
калі вада ападае, цягне да лісця высока,
шукае, шэпча закляцці зямлі, агню і паветру,
але не з’яўляецца цень, а ціша зусім цішэе,
дзяўчына робіцца рэчкай, а потым — вялікай слязой
і падае ў скрушным маўчанні, бо можа цяпер толькі гэта.
Па ёй распускаецца цішы бутон.
*
Шэрыя ружы дажджу цякуць і змываюць след,
з іх выпаўзае хмара — а можа, усё-такі з долу?
Пеніцца хмурны пейзаж, шуміць, грукоча, як кола.
Яны павольна клубяцца абапал дарогі, як бор,
золкаю цемраддзю дзьме, шаломы б’юцца аб косць.
Гэта стагоддзі спаўзаюць, як чорныя тоўшчы гор,
лавіна коціцца ў мора і топіцца, быццам воск.
Даносіцца з-пад зямлі буркат ільвіны гармат.
Яны ідуць усляпую, жывыя й мёртвыя разам,
і б’ецца рука аб ключыцу, сэрца — аб хруст рабрын,
яны рукамі цямрэчу намацваюць, быццам мур.
Пакоціцца шум цяжэзны, грамчэйшы зробіцца з часам,
і песня абрынецца громам і лопне раптам, як шнур.
"Ноч, — спяваюць яны, — ты жудасць сцелеш шырока,
глінай да ног прыстаеш, а скоўваеш лепей за сталь.
Скляпеннямі мора расці, грувасціцца да аблокаў —
а потым падаць і падаць. І што застанецца? Жаль?
Жаль — гэта хіба замала для акіянаў прагі,
жаль — гэта хіба заспеўна для смерці душнай навалы.
Ноч, невыносная ноч, дзе ты канчаешся — там
растуць і шумяць гарады, блакітна, як сад небывалы.
Дзе ты канчаешся, ноч? Бо й ля магільных брам
плашч твой цячэ як рака, і гэта рака загубы.
Зямля, не маўчы", — спявалі яны, а зямля маўчала.
Яшчэ адзін шэраг, яшчэ… як ліст, трапятаў штандар,
і рухнулі раптам вякі, і ўзрасла непарушная ціша —
варожая роўнядзь, якое нават вятры не калышуць.
І толькі сэрца чуваць, і сэрцу туруюць крокі:
колькі яшчэ да канца? колькі? колькі? колькі?
16 траўня 1944
***
Калі пачынае нехта формы ляпіць з паветра
і за бутонамі хмараў растуць вялікія птушкі,
яе бліскучыя пасмы праз шыбу свецяцца светла,
нібыта пялёсткі ззяння, і песня цішы цячэ.
Стыне ў паветры голас доўгаю звілістай стужкай,
і ён знаходзіць той голас і чуе ля вуснаў шэпт.
"Каханы", — шапоча песня, і ахінае, звоніць,
як струны яе валасоў, лілеяй пахне, і ён,
вочы адвёўшы ад смерці, пальцы сціскае на зброі,
чорны ад пылу бітвы, і адчувае раптоўна,
што ў ім ціха грае скрыпка, і асцярожна ідзе,
нібы па промні над прорвай, праз шумнае мора змроку,
і ўсё бліжэйшая мяккасць, падобная да аблокаў,
якая ўсё запаўняе, і голас ужо недалёка,
і ўжо да яго з маўчання — не больш за некалькі крокаў.
"Каханы", — шапоча песня, і ўрэшце сплятаюцца рукі
мацней, чым можа дазволіць толькі адно каханне,
а нехта з чорнага неба лепіць формы і гукі
і крэсліць звяроў дрыготка ў перадсвітальнай раме.
А потым прыходзіць золак. Змей цішы віецца белы.
Зброя ў куце астыла, ды недзе выбух расцвіў.
Яны прачынаюцца з плачам, бо рвуцца паблізу стрэлы,
бо ў снах зачалі яны сына, чырвонага ад крыві.
13 ліпеня 1944
Пераклад з польскай Кацярыны Маціеўскай
Пераклады падрыхтаваныя ў межах стыпендыяльнай праграмы міністра культуры і нацыянальнай спадчыны Рэспублікі Польшча "Gaude Polonia".
Меланхалічныя дамы з рукамі колеру воску,
лялькі з вачыма нібыта фальшывы блакіт,
быццам спакойна сціскаюць бледныя вусны,
вакол застывае трывога, быццам граніт.
Трубаў пагнутыя кроны, скрыпак парваныя струны
крыва вісяць на сценах, разбітых вокнах,
здані сутоння бяруць нуду ў саламяныя рукі,
як памяншальную лінзу, падносяць да вока.
Пралітае рэха замерзла, і ў залах пуста,
пралітая кроў — ці віно, ці святло? — па падлозе цурчыць.
Госці ўжо разышліся, але засталіся ў люстры,
а ў садзе забітая птушка ўсё яшчэ дзіка крычыць.
Карэта даўно ад’ехала — а колы грукочуць зацята,
павіс назаўжды над раялем апошні акорд.
Твары ля свечак, твары ў люстэрку, твары праклятыя,
няўжо вы не бачыце? Тая згаслая свечка — чорт.
люты 1941
Вісла
Ты — рака, што плыве ў мінулае.
Як даўно я, па-варварску рыжы,
на вадзе тваёй цвіў заснулай —
зоры й руны на ёй нехта вышыў.
Тут фантомы вісяць высока:
воўк, алені, мядзведзь залаты
і разное драўлянае воблака —
маляваны ў паветры матыў.
З даўняй медзі мае рамёны —
прывід рамы, слабому дадзенай.
Я — дамок, унутры зялёны
ад тваёй цішыні і паціны.
Не кранай — бо труха ўзаўецца.
Не глядзі — там навіслы горад.
Толькі жоўты прамень застаецца
між табою і вечнай зоркай.
Бачу ў снах вадзянога духа,
бачу крыгі, плыты і прышласць.
Твая скруха — скрыпічная скруха,
Вісла.
30 сакавіка 1941
***
Не пойдзеш ты мяне шукаць у корчмах кветак
і не дашлеш замест лістоў стракоз.
Твае вочы — як вусеня скурчаны кокан,
што папаў на пякучы мароз.
Па чым ты сумуеш? Па громе,
набрынялым вясной і дажджом?
Як жывеш, пахаваная ў доме,
што замкнулі скрыпічным ключом?
А блукаючы там, дзе бязлюдней,
што спяваеш, трымаючы посах?
"Мой каханы ўтапіўся ў студні,
што капалі ў вясновых нябёсах".
24 чэрвеня 1941
Сон
Дзяўчына спіць і бачыць сон, які
суседніх сноў прысвойвае малюнкі:
над ёй плывуць, ашчэрыўшы клыкі,
кашэчыя ўстапыраныя думкі.
Дзяўчына сонна цягнецца да сну,
і гладзіць поўсць, і туліць сон да сэрца,
і косы цень праходзіць праз сцяну,
і сон, як вочы, засцілае смерцю.
Дзяўчына спіць і называе ў сне
па імені любы лісток зялёны
і косы цень, што ў памяці змарнеў,
а раніцай не ведае імёнаў.
Дзяўчына спіць. На аканіцах сноў
світанак шчыльна закрывае створкі,
і ружавее ў снах аблокаў кроў,
чарнеюць лап сляды — зямныя зоркі.
12 кастрычніка 1941
Зімовая балада
Па шчытах з меднай хмары
бляску сыплюцца ўдары,
кожны шчыт — быццам позірк свінцовы.
Праз сцяну завірухі,
як праз зарасці скрухі,
ехаў рыцар з пушыстых ловаў.
Ён у снежнасці пышнай
быў як воблака вішні,
што нясецца ў сляпым урагане,
накалоўся на золку
на марозную голку —
і застыў, ператвораны ў камень.
Промні лес серабрысты
праціналі са свістам,
і дарога рабілася небам.
І насустрач, няйначай
як у песні дзіцячай,
выйшла маці са спечаным хлебам.
Косы й чорныя вочы,
што як трызненне ночы,
на гасцінец дзяўчына прынесла,
але рыцар, прабегшы
па вятрах, як па сцежцы,
стаўся статуяй белай злавеснай.
Як прадвесце няшчасця,
на каменным запясці
птушка шэрая мёртва застыла,
і ў грудзях, поўных жалю,
сны вякоў ажывалі
і гучалі забытым матывам.
Ён памкнуўся за птахам —
і рассыпаўся прахам,
і са свету прапаў разам з ценем.
Неба зеўрала пусткай,
рассыпаючы густа
зорам — морак, а людзям — каменне.
лістапад 1941
Віна
Міма дрэў-матылькоў па чырвонай сцяжыне
конь у бітву святога Георгія мкне.
Там дзяўчо з валасамі нябеснае сіні
пераможцу чакае ў лясным туманé.
Цмок надзьмуўся, блакітныя вырачыў вочы,
перад смерцю паспеў бухнуць полымем тройчы...
Ой ты цмоку дурны, неразумны ты рыцар,
што было — прамінула, і варта скарыцца.
Больш не поўзаць табе па заклятым па садзе,
а табе — не маліцца ў густым вертаградзе.
І сплывае зялёнаю сліззю падліна,
і з прабітай лускі сыпле бляск на дарогу.
Пераможца свой меч апускае бяссільна,
і расце ў ім туга ўперамешку з трывогай.
Што ж ты плачаш, дзяўчо з валасамі як неба?
Цмок забіты, і болей баяцца не трэба,
а ты ноч шматгалосую слухаеш з болем,
а ты згадваеш цмока няшчасную долю
і як часам спявала вясёла, шчасліва,
учапіўшыся ў мяккую светлую грыву.
І вяртаецца рыцар гасцінцам у змроку,
і здаецца яму, што на цёмных нябёсах
праглядаецца шыя прабітая цмока.
Чуе ён нечакана і ўздыхі, і слёзы,
бачыць позірк цмачыны, журботны і горкі,
і злачынства аплаквае ў зыркасці зоркі.
снежань 1942
Вераб’і
Як вераб’і сваволяць!
У гладышах птушыных
свет вырас да любові,
ачысціўся да міру.
І на душы — зямная
птушыная пушыстасць,
нібы цябе кранаю
галінкаю шматлістай.
Зямлю цалуе неба
сняжынкамі на дрэвах,
ты вочы мружыш светла,
на сонцы крылцы грэеш.
Ты натапырыш пер’е,
і ў гэтую хвіліну
разгоніць маю цемру
твой голас вераб’іны.
Чарнеюць нашы сэрцы
на снезе ў зыркім бляску.
Забіты намі свеце,
за нас птушыным хорам
маліся, калі ласка.
21 студзеня 1943
***
Я табе адкрыю неба —
беллю вышытую ціш,
разарвецца неба, нібы
поўны гукамі спарыш,
каб зажыць ізноў лісткамі,
песняй водаў на змярканні…
ты ў птушынае світанне
паглядзіш.
Горы цвёрдыя зыначу
ў мяккіх дзьмухаўцоў палёт,
цені рэчаў ты пабачыш,
цені выгнуцца, як кот,
заіскрацца чорным футрам,
расцякуцца ў барвы бураў,
шэры дажджавы суплёт.
Дым паветраных струменяў,
што са стрэх анёльскіх рос,
рассцялю табе алеяй,
спеўнай сцежкаю бяроз,
загучыць віяланчэллю
жаль — пчаліных крылаў трэлі,
пошугі агністых лоз.
Ты з вачэй маіх за гэта
шкельцы вымі, бо ў вачах —
толькі белыя шкілеты
на крывавых паплавах.
Выпраў час пераламаны,
труны ахіні туманам,
з валасоў страсі агідны
гнеўных бітваў
чорны прах.
15 чэрвеня 1943
Уздых
Як пялёсткі гатычнай ружы,
срэбны дождж урастае ў просінь,
а на стужках палёту птушкі
звон зялёных званочкаў носяць.
Смех дзіцячай краіны — сіні,
як усе на свеце азёры.
Я старэю з апошніх сілаў,
на нядобрую мудрасць хворы.
Перазвоны з вежы высокай,
хвалі ўзгоркаў ля небакраю —
горад я пазнаю́ ў аблоках,
толькі назвы яго не знаю.
Я з вышыняў у гэтым свеце
чалавека з кветкаю блытаў.
Ты раней на некалькі смерцяў
абудзіўся, свет мой нязбыты.
Мае Нюрнбергі, Авіньёны,
што ўзраслі пад рукой дзіцячай,
я вас мушу запомніць сёння,
бо праз год ужо не пабачу.
23 красавіка 1944
Свята мёртвых
Які неабсяжны смутак. Змярканне сціскае горла.
Яны, як пасмы дажджу, у кветках губляюцца белых.
Дрэвы растуць за дымам, зліваецца з долам прастора,
карычневаю зямлёю святло зарастае да цемры.
Людзей ад асенніх траваў цяпер не адрозніш зусім,
сцябліна ці сэрца дрыжыць, калі вецер балюча коле?
Яны бляднеюць, а дрэвы румяняцца, хіляцца ўніз,
быццам па кроплі з іх п’юць, іх крывёй насычаюць свой колер.
Дамы караблямі цяжкімі на дно маўчання плывуць.
Тут людзі жывыя паволі сыходзяць пад глебу,
а потым у нетры цемры ступаюць адно за адным,
і ўсюды — цені: іх шолах цішком засяляе неба.
Такая тут мяккая гліна, што ступні засмоктвае ім?
Такая густая прастора, што ў смерць яны йдуць знямела
па шэрых прыступках паветра? Што адчувае цела,
калі ў ручаі магілаў спаткае сцяблінаў рух?
Гэта памерлыя? Ці жывыя ператвараюцца ў пух?
Там маці, як хісткія цені, спускаюцца па сцяне,
з раскрытых ратоў, здаецца, б’е крыку бязгучны звон.
Незразумела, пачаўся цяжэзны, як камень, дзень
ці, душачы шэрым шнурам, дагэтуль цягнецца сон,
дзе ў іх выдзіраюць дзяцей — або не дзяцей, а вочы,
бо маці нічога не бачаць і рэжуць завесу ночы,
як птушкі, і падаюць потым — далёка, за шумам і дымам.
*
Паветра махае крылом, і з цемры расце дзяўчына;
спачатку яна як пена — шуміць і свеціцца ў змроку,
затым набывае форму і рукі — галіны ў квеце, —
калі вада ападае, цягне да лісця высока,
шукае, шэпча закляцці зямлі, агню і паветру,
але не з’яўляецца цень, а ціша зусім цішэе,
дзяўчына робіцца рэчкай, а потым — вялікай слязой
і падае ў скрушным маўчанні, бо можа цяпер толькі гэта.
Па ёй распускаецца цішы бутон.
*
Шэрыя ружы дажджу цякуць і змываюць след,
з іх выпаўзае хмара — а можа, усё-такі з долу?
Пеніцца хмурны пейзаж, шуміць, грукоча, як кола.
Яны павольна клубяцца абапал дарогі, як бор,
золкаю цемраддзю дзьме, шаломы б’юцца аб косць.
Гэта стагоддзі спаўзаюць, як чорныя тоўшчы гор,
лавіна коціцца ў мора і топіцца, быццам воск.
Даносіцца з-пад зямлі буркат ільвіны гармат.
Яны ідуць усляпую, жывыя й мёртвыя разам,
і б’ецца рука аб ключыцу, сэрца — аб хруст рабрын,
яны рукамі цямрэчу намацваюць, быццам мур.
Пакоціцца шум цяжэзны, грамчэйшы зробіцца з часам,
і песня абрынецца громам і лопне раптам, як шнур.
"Ноч, — спяваюць яны, — ты жудасць сцелеш шырока,
глінай да ног прыстаеш, а скоўваеш лепей за сталь.
Скляпеннямі мора расці, грувасціцца да аблокаў —
а потым падаць і падаць. І што застанецца? Жаль?
Жаль — гэта хіба замала для акіянаў прагі,
жаль — гэта хіба заспеўна для смерці душнай навалы.
Ноч, невыносная ноч, дзе ты канчаешся — там
растуць і шумяць гарады, блакітна, як сад небывалы.
Дзе ты канчаешся, ноч? Бо й ля магільных брам
плашч твой цячэ як рака, і гэта рака загубы.
Зямля, не маўчы", — спявалі яны, а зямля маўчала.
Яшчэ адзін шэраг, яшчэ… як ліст, трапятаў штандар,
і рухнулі раптам вякі, і ўзрасла непарушная ціша —
варожая роўнядзь, якое нават вятры не калышуць.
І толькі сэрца чуваць, і сэрцу туруюць крокі:
колькі яшчэ да канца? колькі? колькі? колькі?
16 траўня 1944
***
Калі пачынае нехта формы ляпіць з паветра
і за бутонамі хмараў растуць вялікія птушкі,
яе бліскучыя пасмы праз шыбу свецяцца светла,
нібыта пялёсткі ззяння, і песня цішы цячэ.
Стыне ў паветры голас доўгаю звілістай стужкай,
і ён знаходзіць той голас і чуе ля вуснаў шэпт.
"Каханы", — шапоча песня, і ахінае, звоніць,
як струны яе валасоў, лілеяй пахне, і ён,
вочы адвёўшы ад смерці, пальцы сціскае на зброі,
чорны ад пылу бітвы, і адчувае раптоўна,
што ў ім ціха грае скрыпка, і асцярожна ідзе,
нібы па промні над прорвай, праз шумнае мора змроку,
і ўсё бліжэйшая мяккасць, падобная да аблокаў,
якая ўсё запаўняе, і голас ужо недалёка,
і ўжо да яго з маўчання — не больш за некалькі крокаў.
"Каханы", — шапоча песня, і ўрэшце сплятаюцца рукі
мацней, чым можа дазволіць толькі адно каханне,
а нехта з чорнага неба лепіць формы і гукі
і крэсліць звяроў дрыготка ў перадсвітальнай раме.
А потым прыходзіць золак. Змей цішы віецца белы.
Зброя ў куце астыла, ды недзе выбух расцвіў.
Яны прачынаюцца з плачам, бо рвуцца паблізу стрэлы,
бо ў снах зачалі яны сына, чырвонага ад крыві.
13 ліпеня 1944
Пераклад з польскай Кацярыны Маціеўскай
Пераклады падрыхтаваныя ў межах стыпендыяльнай праграмы міністра культуры і нацыянальнай спадчыны Рэспублікі Польшча "Gaude Polonia".
