Малітва за збавенне душы Кальтэнбрунэра
Божа, дай здароўя Кальтэнбрунэру,
што ляжыць з інсультам
у амерыканскай бальніцы,
Пане, не муч Кальтэнбрунэра
прывідамі людзей, збітых палкай,
не дай яму звар’яцець.
Божа, не хвашчы Кальтэнбрунэра
агністаю розгай Гневу.
Ты стварыў найвышэйшы парадак
на зямлі і на небе —
у галактычных туманнасцях
і ў філігранным ядры атама,
даў іклы і кіпці тыграм,
яд — змеям,
розум — чалавеку,
феадалам — крэпасці,
капіталістам — пралетарыят,
пралетарыяту — дыктатуру,
а дэмакратам — атамную бомбу
на Хірасіму і Нагасакі,
Ты даў уладу Кальтэнбрунэру,
бо любая ўлада — ад Бога,
але ў Нюрнбергу Цябе не судзяць,
Саўдзельнік усіх злачынстваў.
Божа, не выракайся саўдзельніка,
прабач саўдзельніку,
злачынцу дурнаватаму й недалужнаму,
пазбаў яго пакуты,
вярні яму здароўе,
падаруй яму дабрабыт
і ўсе чалавечыя радасці.
Укладзі яму ў рукі евангелле,
можа, яшчэ задумаецца,
можа, да цябе вернецца,
поўны пакоры.
Бо ў небе нашмат мацней узрадуюцца
навяртанню грэшнага Кальтэнбрунэра,
чым шасці мільёнам атручаных газам яўрэяў
і дваццаці мільёнам расстраляных хрысціян,
яны ж не грашылі.
Антыфон:
А Ты, шатане, з лёхаў пекла
яму ўначы на грудзі скокні,
не дай яму ўцячы на неба
і сцісні сківіцы на горле.
Бо свет — адзін. Закон ягоны
Кніга адна пільнуе строга.
Падпарадкуюцца Закону
кара з віной і Д’ябал з Богам.
Канцлагерная малітва
Божа з далёкіх аблокаў,
з ютрані дзіўнай,
нас у канцлагеры кормяць
жыжай крапіўнай.
Ты — як малочны водар,
мы — брудныя вязні барака,
Ты — нібы мёду колер,
мы — голад і смага.
Голыя, смерці чакаем,
згрызлі нас вошы.
Хто б Ты ні быў, благаем:
злітуйся, Божа!
Моўчкі і нерухома
ўзносім малітвы.
За тыф, каросту, сухоты
збаў нас ад ліха.
За здраду, нянавісць, подласць
бі перунамі,
вось толькі цела і годнасць
вярні нам, Пане.
Хай караю гнеў твой будзе —
не сверб нясцерпны.
Аддай чалавечае людзям,
будзь міласэрны.
Развітанне з Марыяй
Калі жывая ты, то помні:
я не хачу, каб ты прыйшла.
У чорнай і апухлай ночы
снег густа лепіцца да шкла.
І свішча вецер, і ў акно
нястомна б’юць шкілеты дрэваў,
як згаслы горад, нада мной
плыве глухая злая цемра.
Якое страшнае маўчанне…
навошта жыць было так доўга?
Не трэба, не прыходзь: каханне
спаліў дашчэнту крэматорый.
Ты да мяне ішла адтуль
і ў ліхаманцы ўвысь імкнула
усёй сабой. З нябёс, агню —
адтуль ты йшла… Усё мінула.
Ты з ветрам, п’яным ад туману,
сюды не вернешся, нявеста,
з магілаў людзі не паўстануць
і прах нявечны не ўваскрэсне.
Бывай. Усё было гульнёй,
ілюзіяй, што больш не ўзрушыць.
Тваё каханне нада мной,
як чалавечы попел, кружыць.
Клічу
У мюнхенскім ранішнім бляску
таполі срэбна шапочуць.
Ты ж іншых дрэваў — варшаўскіх —
напэўна, хочаш.
І, мабыць, варшаўскай высі,
яе блакіту без краю…
Сумней не ўмею, таму адзавіся,
калі жывая.
Травень свабоды
Як доўга цябе шукаў я, снегам спавіты травень,
блукаў па далёкіх землях, таптаў нязнаныя сцежкі
і сэрцам, нібы паходняй, агонь народны распальваў,
я быў у сонечнай Францыі, быў у Нарвегіі снежнай.
Я на пясках пустыні знішчаў жалезныя танкі,
на штурм ідучы насустрач бясконцым варожым сілам,
і ведаў заўжды: ты ў жылах пульсуеш, ты побач, травень.
Я — той салдат з Табрука, Нарвіка, Монтэ-Касіна.
Канаў я — і ў мёртвы твар усе мяне пазнавалі,
пад крыжам драўляным вецер выў жалобныя спевы,
блішчалі чужыя адзнакі на шэрым салдацкім целе,
і край мой раптам вяртаўся тугі прыліўнаю хваляй.
Цябе шукаў я за кожным нямецкім лагерным дротам,
калі пісаў для нашчадкаў эпас сконам уласным.
Чужыя салдаты сёння нясуць мне з хлебам і воляй
цябе, мой травень свабоды і травень горкага рабства.
Усё мінула як дым. Навечна мёртвыя змоўклі,
а як жывым гаварыць з дашчэнту спаленым сэрцам?
Павольна цякуць гадзіны, а дні — зусім як стагоддзі,
на грудзі плітой каменнай свабода цісне нясцерпна.
Цяпер мне трэба забыць усё, што я меў дарагога,
і, сціснуўшы зубы, маўчаць да самай апошняй хвіліны.
Перада мною — цяжкая, поўная мукі дарога:
мяне чакае мой край, які я калісьці пакінуў.
Мюнхен, 1945
Благанне веры
Божа змагарных войнаў,
Божа маршаў і бітваў,
спашлі знявераным вуснам
адну з найпрасцейшых малітваў.
Ты, што ў вязніцы смерці
мне сэрца скрывавіў болем,
закрый ад адчаю сэрца,
адкрый яго для любові.
Ты, Божа, — у кожным атрадзе,
з кожным простым жаўнерам,
я ж вернасці простай не знаю
і прагну проста паверыць.
Божа сяброў, пахаваных
пад барыкадай варшаўскай,
узнагародзь, благаю,
смутку вялікай ласкай.
Пане начэй бяссонных,
Пане адчаю й гневу,
не дай разгубіцца мне,
не дай паддацца сумневу.
Божа ў турэмнай робе,
што йшоў са мной у шарэнзе,
даруй мне маю пакуту,
грахі мае перакрэслі.
Так, як ад шэпту лісця
ўміг буджуся ад сну я —
Божа, заўсёды існы,
дай зразумець, што існую.
Ідылія
Выйшлі людзі з газавых камер,
выйшлі людзі з кляймом на целе,
каб свабоду ўдыхнуць глыбока,
каб згубіцца ў зялёным леце.
Выйшлі людзі, якія выжылі,
выйшлі людзі шукаць памерлых,
выйшлі людзі збіраць іх попел,
безыменны і эфемерны.
Выйшлі людзі, радасна, вольна
рушылі ў бяскрайнюю далеч,
і забылі, што шукалі ў полі попел,
і на полі простых кветак назбіралі.
Пераклад з польскай Кацярыны Маціеўскай
Ноч над Біркенаў
Зноў ноч. І зноў нябёсы змрочна
лунаюць грыфам, сочаць зверам.
Над лагерам, над цішай ночы
заходзіць месяц трупам шэрым.
Бы шчыт, які забылі ў сечы,
бляднее Арыён між зорак,
машыны ў цемры глуха крэкчуць,
блішчыць вачыма крэматорый.
Спякотна й душна. Сон як камень.
Няма як дыхаць. Хрыпы ў горле.
І грудзі цішай, бы нагамі,
мне трушчаць тры мільёны мёртвых.
Бясконцы змрок. Няма дасвецця.
Перад вачыма — сноў сцяна.
Як Страшны Суд у трупным свеце,
сышоў туман на Біркенаў.
Нявесце
Неба — забітае дошкамі, далеч — вільготныя сцены,
а ў падлесках за дротам, што токам да краю наліты,
івалгі ў шэпце лістоты звонка выводзяць рэфрэны
і вецер хавае ў траве чалавечы попел блакітны.
Карціна лета чаруе. Сонца заходы і ўсходы —
нібы стракаты ахапак летніх сукенак з паркалю.
Па-над балотамі кружаць гусей вандроўных чароды,
над пашай, духмянай і свежай, яны кіруюцца ў далі.
Адкрыецца свет, як далонь. А за страшнай мяжой
у шызых лясах наліваюцца сокам суніцы,
аранжавы дах у зяленіве срэбным ільсніцца —
вясёлы і светлы малюнак з усмешкай чужой.
Якое ж дзіва — каханне, душ нашых ціша й лавіна,
што нас, бы галінкі на хвалях, па свеце нясе і гайдае,
тут мы — як дзеці, якія згубіліся ў лесе без краю,
як дзеці з дзіцячай казкі пра хатку на лапах курыных.
Дык што гэта — страх чалавека і крыві баязлівай ход,
калі трэба глядзець у ноч, бы ў агонь, шалёны і цэпкі?
У жылах спыняецца ток, і крывёю пульсуе дрот,
і палаюць людскія кастры, як смалістыя шчэпкі.
Цягнецца новы абоз. Вагоны, баракі і газ.
За ваду і паветра золатам плацяць ахове.
Так легенда, кашмар і казка перапаўняюцца ў нас,
каб нашчадкі з пагардай не верылі потым ні слову.
Тут барак, людской свежыною шчыльна набіты,
жывым чалавечым прахам. Агульныя міскі і нары,
агульныя страх і надзея, спякота і нізкія хмары,
і аднолькава рукі дрыжаць над кормным карытам.
І я, пясняр чалавека, сузіраю з нараў барак
і лаўлю легенду і міф, як імклівага птаха,
ды ў чалавечых вачах дарэмна вышукваю знак.
Тут толькі рыдлёўка і глеба, суп і цемра барака.
Тут толькі цела і ёсць. Тут толькі цела і попел,
тут толькі неба абсяг, што так і просіцца ў вочы.
Мы ўсе — чужаніцы з розных закуткаў Еўропы,
мы ў землі памерлых агульнай дарогаю крочым.
Тут толькі цела і ёсць. Твар закрываю рукамі,
цела — нібы не маё. Цела — чужая стыхія.
Лірызм ува мне параненай птушкай сціхае,
пакуль не аслабне — кліча, заве — пакуль не загіне.
Тут флегмона і тыф, тут вагоны, баракі і газ,
тут нічыйныя рэшткі попелам вецер накрые.
Тут нараджаецца эпас, трагічны здзяйсняецца час.
Твар закрываю. Маўчу. Так, я жывы, Марыя.
Пераклад з польскай Ганны Янкута
Пераклады падрыхтаваныя ў межах стыпендыяльнай праграмы міністра культуры і нацыянальнай спадчыны Рэспублікі Польшча «Gaude Polonia».