+
ты можаш
нават забіць мяне,
але гэта нічога не зменіць,
бо цябе ўжо не існуе,
а я ёсць,
я вяртаю табе тваю мову,
якую пазычала,
але вяртаю, як гэта прынята,
з лішкам:
я кахала на ёй і называла дрэвы.
бяры ўсе існыя рэчы
з кішэняў майго маленства:
там усё ёсць,
акрамя вайны.
+
імперыі не існуюць.
яны раяцца ў паветры
крывавымі снамі зямлі,
час іх -- няісная цемра,
нават вайна:
застануцца твары анёлаў,
папоўняцца райскія засекі,
набракнуць пякельныя склепы,
пухліны пакутаў,
узброіцца зямля магіламі,
угноіцца слязьмі,
але імперый няма, не было і не будзе,
яны -- рабскі сон пра веліч,
вялікі сон
пра роспач і рабства.
імперыя рухне ў цемру,
як усялякі сон.
+
калі два цмокі
гвалтавалі маю краіну,
іншыя цмокі
выказвалі
вялікую занепакоенасць.
але калі так здарыцца,
што ўсе цмокі свету
трапяць
у заслужанае пекла
разам са сваімі скарбамі,
я абяцаю стаяць спакойна,
быць сведкай
на тым самым месцы,
дзе нас згвалтавалі.
+
-- Божа, - казаў, - Божа,
навошта ты мяне пакінуў?
я не ведаю, як мне жыць.
-- стой на месцы, - адказваў
сам сабе, - будзь сведкам
таго, што жыць немагчыма.
+
з хвіліны маўчання
цягну́ць памерлых у свет:
імя, узрост, месца расправы.
я не ведаю як
прасіць прабачэння ў забітых.
словы, словы, словы.
за сталом
мяса не лезе ў горла.
+
цемра
матчыных водаў.
першая калыска:
калі Яна
ўстае з ложку,
калі павольна
ідзе па хаце,
ідзе па садзе,
ідзе па жыцці.
апошняя калыска:
ідзе пад кулямі,
ідзе ў цемру.
+
ты прызвычаішся
жыць
з іржавым гаплікам
у вуснах
з гумовым кляпам
у горле
бервяном у воку
гнілой рыбінай
у жываце
замкні на замок улонне
праглыні ключ
ты прызвычаішся
але
ніколі больш
не народзіш
+
сын кажа
што ў сонечнае надвор'е
на вадзе танчаць феі
мы стаім ля ракі
і жмурымся
назіраем
як яны скачуць
маленькімі
дрыготкімі крыжыкамі
ці выцягваюць
доўгія ногі
калыхаюцца на паверхні
і мігацяць
звіняць
нядзельныя званы
кафедральнага сабору
і я хачу спытаць
у спадарыні царквы
за колькі срэбранікаў
яна нас прадала
але хутка Вялікдзень
і я пачакаю
пакуль Ён уваскрэсне
+
у гэтым патоку
ніколі не было нічога,
акрамя болю:
боль першай любові,
першага яднання целаў,
яшчэ дзіцячых,
боль нараджэння,
невыноснасць дзяцінства,
дрыгва сталення.
а потым — кола за колам
ідзеш за сваім ценем,
набіваеш цану свайму ценю,
размаўляеш з ценем,
развітваешся з ценем.
пасля — ідзеш ужо сам:
сам-боль, сам-сусвет,
сам-пустэча.
+
у нашага суседа
па вёсцы
на ўсё адзін адказ:
- хай яно лясне!
птушкі пяюць:
- хай яно лясне!
сабака вые:
- хай яно лясне!
холад ці спёка
хвароба ці скруха:
- хай яно лясне!
і я мармычу ўслед:
дзяржава ці царква,
боская прырода
ці звярыная,
гуманізм, цывілізацыя,
мінулая ці сённяшняя хлусня,
стары ці новы свет:
хай яно лясне!
+
нам казалі, што ў 20-м
мы былі баязліўцамі
і таму ў 22-м
сталі здраднікамі
баязліўцы = здраднікі
прасцей не бывае
кажуць
дзеля такіх, як мы
падрыхтавана
асобнае месца ў пекле
няхай
+
блізкая вайна
разварочвае мяне
тварам да продкаў.
у прабабулі памёрла чацвёра дзяцей
у акупаванай вёсцы ўвосень 43-га.
каб выратаваць іх
не было
ні лекараў, ні лекаў,
ні святароў, ні Бога —
Ён выйшаў з хаты і знік,
кажуць, потым вярнуўся,
каб быць прысутным,
каб суцяшаць жывых,
але ўсіх, хто памёр
падчас Яго адсутнасці,
ужо пахавалі па дварах,
бо інакш было нельга,
а жывыя даўно
выплакалі свае слёзы
і сядзелі з пустымі вачыма,
узіраліся ў далеч,
над якой падымаўся попел.
*
мы хадзілі ў грыбы,
бабуля і я,
бабуля казала: у гэтым лесе
я адчуваю сябе жывой.
паглядзі на маё хворае цела:
у ім няма ніводнага здаровага месца,
але калі яно ёсць часткай лесу,
гэта ацаляе маё сэрца.
слухай, як дыхаюць дрэвы.
глядзі, як яны люляюць вецер,
як робяць стомленых нас –
відушчымі,
як віецца трава і гараць кветкі,
і жыццё паўсюль,
бы грыбніца,
прашывае сусвет,
мы цягнем нітку,
пакуль не парвецца,
а потом сыходзім туды,
пад зямлю, і будзе процьма
іншых пладовых целаў,
так казала бабуля,
але я не слухала:
я ўяўляла яе маладой,
яе чорныя вочы і чорныя
непаслухмяныя валасы,
і мне рабілася проста й смешна,
бо я таксама маладая,
а наперадзе толькі лес.
*
я не ведаю, што табе сказаць,
таму буду гаварыць пустое,
бо ў ім нешта свеціцца.
мяне задзяўбаў сэнс
з яго мужчынскай звычкай
прыніжаць пачуццё,
мяне ванітуе ад пачуццяў,
з якімі нічога не зробіш –
толькі забіць іх.
мне дрэнна ад збіцця і забойства,
я баюся смерці як мыш,
якую загнаў кот.
таму я буду рабіць спакойны, лагодны
прыгожы твар,
быццам гэта фота на пашпарт,
буду глядзець у вочы камеры,
разважаць ўслых
пра нікчэмныя рэчы,
пакуль не загадаюць:
- маўчаць!
і не прагучыць стрэл.