Жалезатутэйшы лёд
НЕЗВАРАЦЬ
мой ліст — таму хто даў мне гэты дар
свабоду волі з горыччу ваганьня
нялёгка зь ёю жыць але яе цяжар
і цягне сэрца ўвысь дзе ён бытуе тайна
адно вагомы выбар пакідае сьлед
ахвяра — вось свабоды запарука
і той ідзе хто не мінае бед
дарога — ёсьць — разлука
але і маятнік чый спын — сумнеў
з такім салодкім пасьлясмакам волі
і ні на ўдар сардэчны не сьцішаюць сьпеў
сірэны бездарожнай долі
ды сіла прыцяжэньня не зьвядзе ісьцё
у завадзь што ні за ні супраць плыні
мой ліст кіламетражам у жыцьцё —
таму хто йго нарэшце
зь незвараці
выне
ГАСЬЦІНА
Аднойчы позна ўвечары, пакінуўшы нядом,
дзе мне сказалі, што чакаюць зноў на госьці,
я ехаў у пустым аўтобусе ў ня менш пустынны дом
і раптам зразумеў: я стаў ахвярай млосьці.
Навысьцігі з хваробаю даклыпаўшы сяк-так
да не заселенай ад раніцы кватэры,
я выпіў пачак вугалю і на тахту абмяк —
але ў атруты былі іншыя намеры.
Дарэмна на падлозе ждаў мяне парожні таз,
і марна вобласьць жывата чакала рэзі:
зусім ня ў боль я праваліўся, не — на гэты раз
мяне цягнула зь явы да часовай счэзы.
Ужо ж ня ведаю, хто насампраўдзе трызьніў кім:
я — тым падменкам, што напоўніў мне гасподу,
ці ён — імной адтуль, дзе сам быў напалову тшчым, —
аднак на ноч адну ня стала і заводу
мяне, што быў прапісаны у нейкі тут метраж,
бо іншай плошчай я ў густым, як жур, паветры
хадзіў за трыдзевяць кватэр піць вадзяны міраж,
і крок парсекамі ў быцьця адкройваў метры.
Лілася ў зрэнкі фортак стынь міжзорнага сьвятла,
і я трымцеў, як навароджанае сэрца,
як сіверам падняты попел спаленых датла,
і кроў іграла ў скронях незямное скерца.
Калі ж на золку я паўстаў з-пад пледа — як мятлой
зьмяло начную поўню, й дом, ізноў пустынны,
глядзеў мне ў твар прытомнай заваконнай шаратой,
спрабуючы не заўважаць у мне
сьлядоў гасьціны.
СЬВІТАНЬНЕ
Калі дом — гэта месца, дзе ты адчуваеш сябе на месцы,
то бяздомным я стаў яшчэ ў непаходным узросьце:
неяк выйшаў з кватэры — і апынуўся… дзесьці,
і ня змог вярнуцца назад. Усё — па ГОСТе
недаўкінутых у сьвет. Мне, бывае, сьніцца,
што заходжу ў пад’езд сваёй (быццам бы) роднай панэлькі,
а выходжу ўжо ў двор толькі звонку той самы; пад нагамі — ігліца
не пры мне асыпаных дзён, і прастор так трывожна мелкі:
йдзеш і йдзеш ад берагу прэч, а свайго — у калена,
і чым дальш на захад, у прышласьць, тым больш — у госьці.
Дом — як ахвосьце каметы, а шлях да яго — як вена,
але сэрца гоніць наперад, у радасьць і боль невядом’я,
і няма на патрэбным разьезьдзе каму перавесьці стрэлкі.
Што я знаў — адстае, як тынк у маім зажытым да дзірак «доме»,
адкрываючы бетон быцьця і сусьветны ствол арматуры,
й не залапіць тых дзірак нічым, апрача як дыханьнем,
тонкай плеўкаю з кропель сваёй нетутэйшай натуры.
Непрызнаны, кладуся ў ноч, і ў заплюшчаным стане
я заходжу да плеч у свабоду й плыву да зьнясільля ў
страчаны дом, плыву, як туга тугі, за трыдзевяць міляў
і выходжу на двор, той самы знутры, — у абдымкі сьвітаньня.
ЧАС ВОСТРАВА
Мароз расслабіўся — і шухнула адліга.
А значыць час, час вострава, прыйшоў.
На ростанях рака. Ў ваду вяртае крыга,
а голас — да прастуджаных пяшчаных берагоў.
Крыяе скрытае найлепей на абтоку.
Так шмат яго ў бетонных абцугах
мадзее моўчкі, недаступнае ні кроку,
ні слыху тых, дзеля каго агучан быў прасьцяг.
А тут, на Востраве, ужо жыруюць хвалі
на лежбішчах з найзычнага пяску.
Ня спудзіць іх: яны сваголаснымі сталі —
і ўсё ж іх шархаткі прыход яшчэ на валаску.
А што як слухаць іх ужо ніхто ня стане,
маўлят вясны й самаахвярных крыг?
Ці помняць іх яшчэ двухногія слушане?
Каму зь іх раставаньня сьпеў разбудзіць сонны слых?
І вей з надсадай кідае ваду на востраў:
усё гучней хвалюецца прыбой.
Рака — ў чаканьні. Час наточаны давостра
да болю радасьці сустрэчы зь першаю нагой.
НЕГАТЫЎ
Часамі я сьню, што няздольны бегчы,
што паветра — вада, а вада — пясок.
І цісьне ўся тоўшча нябёс на плечы,
і свабодны ўва мне адзін толькі зрок.
І я бачу: мне не пасьпець ніколі
туды, дзе павінен закончыцца бег.
Прападае даль — я адзін у полі,
ў чарназёме начы загрузлы лямех.
Ня страх і ня роспач, але — самота,
на якую разьлічаны толькі Бог,
паўстае тады непраяўным фота,
разглядзець якое я й зьбіўся з ног.
А на ім — цаліна, што ня знае семя,
не крануты зоркамі цьмы негатыў,
і, зірнуўшы ў яго, па-за пазем, я
п(р)ачынаюся ў дзень і ня знаю,
чаму яшчэ жыў.
ВІЖ
Гэты горад такі, што зь яго уцякай не ўцячэш,
хоць дарогі й вядуць (спадцішка) не ў яго, а з.
Ён набіты бітма павуцінай закінутых меж
і яшчэ пустатой, якой больш у разы.
На пралысіне неба — парачка друзлых зор,
але быць пуцяводнай сабе даражэй,
і самота бярэ нетутэйшага віжа на змор,
бы камору са збожжам — атрад мышэй.
Яго сэрца, у проедзях тут, тут, і тут,
як пабітае мольлю, дрыжыць у грудзях,
калі ногі, заместа забіцца ў няродны кут,
выбіраюцца цудам на нейкі там дах.
І хапаюць дзіравыя лёгкія далечыню,
у якой, як у чорным алеі, хаваецца кнот,
кнот вяртаньня, ды ў горле — ні кроплі агню,
і глытае пасланьні жалезатутэйшы лёд.
БЕЗНАЗОЎНАЕ
Ужо ня вечар. Горад — у начным катле,
а неба — ў зорках, ці хутчэй у трупах зор.
Крадзецца цьма, як кот, па сьвежавыпаўшай зале,
шукаючы сьвятло па той бок штор.
Нішчымны вуліцы ў маўчаньні ліхтароў.
Адны, як лес у сьцюжу, стогнуць правады.
І ўсё. Паветра абязгучана. З астанкаў слоў —
білборд на ўезьдзе: «Ноч тут назаўжды».
Ракой замерзлаю разьліты тратуар,
але ня ўскрыць яго ні золку, ні вясьне.
Не праявіць ніяк людзей. Зацемнены абшар,
бо як уверсе, так і тут, на дне.
А ўверсе ні душы іншапланетнай, ні
тым болей Бога — пустата на пустаце,
адзінае, што ў гэтай безьнябёснай вышыні
бясконца йшчэ. Як павута ў куце,
расьце няўзнак у сэрцы ліпкае нішто,
і мухі непаўторнай жджэ павук зямлі.
І калі зь цемры раптам вынырне машына, то
каб метэорам згаснуць удалі.
ЖОЛУД
Звычайны шлях дамоў, і раптам — жолуд:
дубы тут ёсьць, але за многа дрэў.
Быў першы дзень пасьля таго, як холад
сарваў за ноч амаль усё лісьцё.
Хто мог яго падкінуць мне пад ногі,
каб я — даіншавокі — разглядзеў
і, не дайшоўшы, пасярод дарогі
спыніў сваё штодзённае ісьцё?
Навошта ён, напэўна, незвычайны,
схацеў мяне, звычайнага, зьдзівіць?
Якія ў жолудзе схаваны тайны,
што я закмеў яго сярод лісьця?
Стаяў я доўга, зябнучы ў адуме,
сабой, дажолудным, забыўшы быць,
адзін на цішу ў навакольным тлуме,
такім далёкім ад яго быцьця…
ЛІТВА
Там, дзе дождж прызямляўся сьцяной не глухою, а звонкай,
дзе сарочын атрад стракатаў, пераходзячы лужыну ўброд,
дзе рабіна гарэла ў паўзмроку абмытаю гронкай
і дзе кроплі паўзьлі па дратох, удвая памнажаючы лёт,
там сустрэўся мне Пан Несустрэчаў, бясплотны, як голас,
невідомы, як вецер бязьлісты, што краўся за мной па пятах;
ён наліты нябёснай літвой быў, як высьпелы колас,
непад’ёмны, як цені навокал, і лёгкі, як выцьвілы страх;
і тады зразумеў я — ня марным быў вылаз з пасьцелі,
не дарма ў тым дасьветным быцьці я прымаў непрадбачаны ўдзел;
і, вярнуўшыся мокрым дамоў, я адчуў, што зноў цэлы,
што гатовы ізноў бытаваць тут, на сушы надотыкных цел.
мой ліст — таму хто даў мне гэты дар
свабоду волі з горыччу ваганьня
нялёгка зь ёю жыць але яе цяжар
і цягне сэрца ўвысь дзе ён бытуе тайна
адно вагомы выбар пакідае сьлед
ахвяра — вось свабоды запарука
і той ідзе хто не мінае бед
дарога — ёсьць — разлука
але і маятнік чый спын — сумнеў
з такім салодкім пасьлясмакам волі
і ні на ўдар сардэчны не сьцішаюць сьпеў
сірэны бездарожнай долі
ды сіла прыцяжэньня не зьвядзе ісьцё
у завадзь што ні за ні супраць плыні
мой ліст кіламетражам у жыцьцё —
таму хто йго нарэшце
зь незвараці
выне
ГАСЬЦІНА
Аднойчы позна ўвечары, пакінуўшы нядом,
дзе мне сказалі, што чакаюць зноў на госьці,
я ехаў у пустым аўтобусе ў ня менш пустынны дом
і раптам зразумеў: я стаў ахвярай млосьці.
Навысьцігі з хваробаю даклыпаўшы сяк-так
да не заселенай ад раніцы кватэры,
я выпіў пачак вугалю і на тахту абмяк —
але ў атруты былі іншыя намеры.
Дарэмна на падлозе ждаў мяне парожні таз,
і марна вобласьць жывата чакала рэзі:
зусім ня ў боль я праваліўся, не — на гэты раз
мяне цягнула зь явы да часовай счэзы.
Ужо ж ня ведаю, хто насампраўдзе трызьніў кім:
я — тым падменкам, што напоўніў мне гасподу,
ці ён — імной адтуль, дзе сам быў напалову тшчым, —
аднак на ноч адну ня стала і заводу
мяне, што быў прапісаны у нейкі тут метраж,
бо іншай плошчай я ў густым, як жур, паветры
хадзіў за трыдзевяць кватэр піць вадзяны міраж,
і крок парсекамі ў быцьця адкройваў метры.
Лілася ў зрэнкі фортак стынь міжзорнага сьвятла,
і я трымцеў, як навароджанае сэрца,
як сіверам падняты попел спаленых датла,
і кроў іграла ў скронях незямное скерца.
Калі ж на золку я паўстаў з-пад пледа — як мятлой
зьмяло начную поўню, й дом, ізноў пустынны,
глядзеў мне ў твар прытомнай заваконнай шаратой,
спрабуючы не заўважаць у мне
сьлядоў гасьціны.
СЬВІТАНЬНЕ
Калі дом — гэта месца, дзе ты адчуваеш сябе на месцы,
то бяздомным я стаў яшчэ ў непаходным узросьце:
неяк выйшаў з кватэры — і апынуўся… дзесьці,
і ня змог вярнуцца назад. Усё — па ГОСТе
недаўкінутых у сьвет. Мне, бывае, сьніцца,
што заходжу ў пад’езд сваёй (быццам бы) роднай панэлькі,
а выходжу ўжо ў двор толькі звонку той самы; пад нагамі — ігліца
не пры мне асыпаных дзён, і прастор так трывожна мелкі:
йдзеш і йдзеш ад берагу прэч, а свайго — у калена,
і чым дальш на захад, у прышласьць, тым больш — у госьці.
Дом — як ахвосьце каметы, а шлях да яго — як вена,
але сэрца гоніць наперад, у радасьць і боль невядом’я,
і няма на патрэбным разьезьдзе каму перавесьці стрэлкі.
Што я знаў — адстае, як тынк у маім зажытым да дзірак «доме»,
адкрываючы бетон быцьця і сусьветны ствол арматуры,
й не залапіць тых дзірак нічым, апрача як дыханьнем,
тонкай плеўкаю з кропель сваёй нетутэйшай натуры.
Непрызнаны, кладуся ў ноч, і ў заплюшчаным стане
я заходжу да плеч у свабоду й плыву да зьнясільля ў
страчаны дом, плыву, як туга тугі, за трыдзевяць міляў
і выходжу на двор, той самы знутры, — у абдымкі сьвітаньня.
ЧАС ВОСТРАВА
Мароз расслабіўся — і шухнула адліга.
А значыць час, час вострава, прыйшоў.
На ростанях рака. Ў ваду вяртае крыга,
а голас — да прастуджаных пяшчаных берагоў.
Крыяе скрытае найлепей на абтоку.
Так шмат яго ў бетонных абцугах
мадзее моўчкі, недаступнае ні кроку,
ні слыху тых, дзеля каго агучан быў прасьцяг.
А тут, на Востраве, ужо жыруюць хвалі
на лежбішчах з найзычнага пяску.
Ня спудзіць іх: яны сваголаснымі сталі —
і ўсё ж іх шархаткі прыход яшчэ на валаску.
А што як слухаць іх ужо ніхто ня стане,
маўлят вясны й самаахвярных крыг?
Ці помняць іх яшчэ двухногія слушане?
Каму зь іх раставаньня сьпеў разбудзіць сонны слых?
І вей з надсадай кідае ваду на востраў:
усё гучней хвалюецца прыбой.
Рака — ў чаканьні. Час наточаны давостра
да болю радасьці сустрэчы зь першаю нагой.
НЕГАТЫЎ
Часамі я сьню, што няздольны бегчы,
што паветра — вада, а вада — пясок.
І цісьне ўся тоўшча нябёс на плечы,
і свабодны ўва мне адзін толькі зрок.
І я бачу: мне не пасьпець ніколі
туды, дзе павінен закончыцца бег.
Прападае даль — я адзін у полі,
ў чарназёме начы загрузлы лямех.
Ня страх і ня роспач, але — самота,
на якую разьлічаны толькі Бог,
паўстае тады непраяўным фота,
разглядзець якое я й зьбіўся з ног.
А на ім — цаліна, што ня знае семя,
не крануты зоркамі цьмы негатыў,
і, зірнуўшы ў яго, па-за пазем, я
п(р)ачынаюся ў дзень і ня знаю,
чаму яшчэ жыў.
ВІЖ
Гэты горад такі, што зь яго уцякай не ўцячэш,
хоць дарогі й вядуць (спадцішка) не ў яго, а з.
Ён набіты бітма павуцінай закінутых меж
і яшчэ пустатой, якой больш у разы.
На пралысіне неба — парачка друзлых зор,
але быць пуцяводнай сабе даражэй,
і самота бярэ нетутэйшага віжа на змор,
бы камору са збожжам — атрад мышэй.
Яго сэрца, у проедзях тут, тут, і тут,
як пабітае мольлю, дрыжыць у грудзях,
калі ногі, заместа забіцца ў няродны кут,
выбіраюцца цудам на нейкі там дах.
І хапаюць дзіравыя лёгкія далечыню,
у якой, як у чорным алеі, хаваецца кнот,
кнот вяртаньня, ды ў горле — ні кроплі агню,
і глытае пасланьні жалезатутэйшы лёд.
БЕЗНАЗОЎНАЕ
Ужо ня вечар. Горад — у начным катле,
а неба — ў зорках, ці хутчэй у трупах зор.
Крадзецца цьма, як кот, па сьвежавыпаўшай зале,
шукаючы сьвятло па той бок штор.
Нішчымны вуліцы ў маўчаньні ліхтароў.
Адны, як лес у сьцюжу, стогнуць правады.
І ўсё. Паветра абязгучана. З астанкаў слоў —
білборд на ўезьдзе: «Ноч тут назаўжды».
Ракой замерзлаю разьліты тратуар,
але ня ўскрыць яго ні золку, ні вясьне.
Не праявіць ніяк людзей. Зацемнены абшар,
бо як уверсе, так і тут, на дне.
А ўверсе ні душы іншапланетнай, ні
тым болей Бога — пустата на пустаце,
адзінае, што ў гэтай безьнябёснай вышыні
бясконца йшчэ. Як павута ў куце,
расьце няўзнак у сэрцы ліпкае нішто,
і мухі непаўторнай жджэ павук зямлі.
І калі зь цемры раптам вынырне машына, то
каб метэорам згаснуць удалі.
ЖОЛУД
Звычайны шлях дамоў, і раптам — жолуд:
дубы тут ёсьць, але за многа дрэў.
Быў першы дзень пасьля таго, як холад
сарваў за ноч амаль усё лісьцё.
Хто мог яго падкінуць мне пад ногі,
каб я — даіншавокі — разглядзеў
і, не дайшоўшы, пасярод дарогі
спыніў сваё штодзённае ісьцё?
Навошта ён, напэўна, незвычайны,
схацеў мяне, звычайнага, зьдзівіць?
Якія ў жолудзе схаваны тайны,
што я закмеў яго сярод лісьця?
Стаяў я доўга, зябнучы ў адуме,
сабой, дажолудным, забыўшы быць,
адзін на цішу ў навакольным тлуме,
такім далёкім ад яго быцьця…
ЛІТВА
Там, дзе дождж прызямляўся сьцяной не глухою, а звонкай,
дзе сарочын атрад стракатаў, пераходзячы лужыну ўброд,
дзе рабіна гарэла ў паўзмроку абмытаю гронкай
і дзе кроплі паўзьлі па дратох, удвая памнажаючы лёт,
там сустрэўся мне Пан Несустрэчаў, бясплотны, як голас,
невідомы, як вецер бязьлісты, што краўся за мной па пятах;
ён наліты нябёснай літвой быў, як высьпелы колас,
непад’ёмны, як цені навокал, і лёгкі, як выцьвілы страх;
і тады зразумеў я — ня марным быў вылаз з пасьцелі,
не дарма ў тым дасьветным быцьці я прымаў непрадбачаны ўдзел;
і, вярнуўшыся мокрым дамоў, я адчуў, што зноў цэлы,
што гатовы ізноў бытаваць тут, на сушы надотыкных цел.
Ігар Кулікоў
