Фота Барташа Банкі
Змагацца мы і жыць павінны
З паэзіяй Мойшэ Кульбака я ўпершыню сутыкнулася дзякуючы Сяргею Шупу. Яшчэ ў часы livejournal ён вывесіў невялікі фрагмент з паэмы "Дзісненскі Чайлд-Гарольд", і я тут жа на каленцы яго пераклала (хаця не помню, зрабіла гэта наўпрост з ідышу ці праз падрадкоўнік). Было б цікава даведацца, што там адбываецца далей, але пакуль гэтая паэма па-беларуску не выходзіла. Потым я пераклала яшчэ два вершы Кульбака — гэтым разам ужо дакладна з дапамогай Сяргея Шупы, паводле яго падрадкоўніка і каментарыяў. Гэта вельмі сур'ёзны і захапляльны выклік: перакласці Кульбака — як вярнуць у сваю літаратуру несумненнага класіка. Не ведаю, ці пасуе тут слова "вярнуць", бо яго творы нікуды і не знікалі. Неяк я замовіла ў Нацыянальнай бібліятэцы старое выданне рамана "Зельманцы" на ідышы і трымала яе ў руках — кнігу, напісаную на мове, якую цяпер амаль ніхто не разумее. Рэшткі гісторыі, якую ўдалося сцерці: спачатку загінулі паэты, а потым — чытачы. Паэзія ў такой сітуацыі набывае новую, не вельмі характэрную для сябе функцыю — яна вяртае памяць. Мне б хацелася ведаць, што б з намі здарылася, калі б гэтая памяць напоўніцу ўвайшла ў нашае жыццё, якімі вачыма паглядзелі б мы на свет. Думаю, тады сярод нас засталося б нашмат менш прывідаў, а жывыя нашмат больш трывала стаялі б нагамі на зямлі.
Ганна Янкута
З паэмы "Дзісенскі Чайлд-Гарольд"
(пачатак)
Цягнік. Акно. Вясёлы твар.
Трымаюць зубы люльку ўпарта.
Імчыцца хлопец у абшар
пры цэлых рэбрах — то й не жарты.
Нічога з ім няма, апроч сарочкі
і дзікіх вершаў з пачкам цыгарэт,
ягоны бацька-краўчык так упрочкі
пайшоў аднойчы ў дальні свет.
Грукочуць колы "так-так-так",
з-пад колаў пырхаюць краіны!
— І добра, — думае юнак, —
Змагацца мы і жыць павінны...
***
Яшчэ ў маёй хаце — сцябліны аеру,
і захад у шыбы ліе мне віна.
Ружовы зацішак! Я па лугавінах
сваіх галубоў рассылаю з акна.
Ды пільшчыкі хату маю адшукаюць,
хаця не вядзе туды болей дарог,
"Пілуйма, — прамовяць, — адзіную кладку,
што лучыць жыццё і ягоны парог".
І мне давядзецца сысці ў лугавіны,
дзе плешча халоднаю плынню рака,
каб слухаць, як хваля падказвае хвалі:
"Зірні, як зламала таго юнака..."
Асора Дыбрая
Сваяк майго дзеда мядзведжым быў павадыром, —
яўрэем, які прадстаўленні даваў на таргах.
Сядзеў той мядзведзь паслухмяна штодня ў ланцугах
і танчыў штоночы ў кампаніі з гаспадаром.
Яўрэя таго называлі Асора Дыбрая [1]:
кашчавыя рукі, на чэрапе — ні валасіны,
заўжды ад яго патыхала нібы ад скаціны,
і па-над гарбом галава выпірала старая.
З мядзведзем выходзіў ён кожнае ночы ў дарогу:
Асора — наперадзе, а за Асорам — жывёла,
а як напаткаюць кагосьці з ваколічных сёлаў —
мядзведзь ланцугамі звініць і раве на нябогу.
Замучаных жонак памерла ў Асоры нямала:
уночы ён іх раздзяваў і збіваў звар’яцела,
тады над мястэчкам ледзь чутная жальба ляцела,
і хеўра-кадыша [2] пралітую кроў выцірала.
Усюды ў Літве аб трынаццатай з іх балбаталі,
што ведзьма яна, і Асора згубіў яе ціха:
праз год па вяселлі прынесла дачку парадзіха —
і ведзьміны костачкі выклалі на пакрывале.
Асора Дыбрая мядзведжым быў павадыром,
яўрэем, які прадстаўленні даваў на таргах.
Сядзеў той мядзведзь паслухмяна штодня ў ланцугах
і танчыў штоночы ў кампаніі з гаспадаром.
[1] Асора Дыбрая — дзесяць запаведзяў.
[2] Хеўра-кадыша — пахавальнае брацтва.
Пераклад Ганны Янкута
Ганна Янкута
З паэмы "Дзісенскі Чайлд-Гарольд"
(пачатак)
Цягнік. Акно. Вясёлы твар.
Трымаюць зубы люльку ўпарта.
Імчыцца хлопец у абшар
пры цэлых рэбрах — то й не жарты.
Нічога з ім няма, апроч сарочкі
і дзікіх вершаў з пачкам цыгарэт,
ягоны бацька-краўчык так упрочкі
пайшоў аднойчы ў дальні свет.
Грукочуць колы "так-так-так",
з-пад колаў пырхаюць краіны!
— І добра, — думае юнак, —
Змагацца мы і жыць павінны...
***
Яшчэ ў маёй хаце — сцябліны аеру,
і захад у шыбы ліе мне віна.
Ружовы зацішак! Я па лугавінах
сваіх галубоў рассылаю з акна.
Ды пільшчыкі хату маю адшукаюць,
хаця не вядзе туды болей дарог,
"Пілуйма, — прамовяць, — адзіную кладку,
што лучыць жыццё і ягоны парог".
І мне давядзецца сысці ў лугавіны,
дзе плешча халоднаю плынню рака,
каб слухаць, як хваля падказвае хвалі:
"Зірні, як зламала таго юнака..."
Асора Дыбрая
Сваяк майго дзеда мядзведжым быў павадыром, —
яўрэем, які прадстаўленні даваў на таргах.
Сядзеў той мядзведзь паслухмяна штодня ў ланцугах
і танчыў штоночы ў кампаніі з гаспадаром.
Яўрэя таго называлі Асора Дыбрая [1]:
кашчавыя рукі, на чэрапе — ні валасіны,
заўжды ад яго патыхала нібы ад скаціны,
і па-над гарбом галава выпірала старая.
З мядзведзем выходзіў ён кожнае ночы ў дарогу:
Асора — наперадзе, а за Асорам — жывёла,
а як напаткаюць кагосьці з ваколічных сёлаў —
мядзведзь ланцугамі звініць і раве на нябогу.
Замучаных жонак памерла ў Асоры нямала:
уночы ён іх раздзяваў і збіваў звар’яцела,
тады над мястэчкам ледзь чутная жальба ляцела,
і хеўра-кадыша [2] пралітую кроў выцірала.
Усюды ў Літве аб трынаццатай з іх балбаталі,
што ведзьма яна, і Асора згубіў яе ціха:
праз год па вяселлі прынесла дачку парадзіха —
і ведзьміны костачкі выклалі на пакрывале.
Асора Дыбрая мядзведжым быў павадыром,
яўрэем, які прадстаўленні даваў на таргах.
Сядзеў той мядзведзь паслухмяна штодня ў ланцугах
і танчыў штоночы ў кампаніі з гаспадаром.
[1] Асора Дыбрая — дзесяць запаведзяў.
[2] Хеўра-кадыша — пахавальнае брацтва.
Пераклад Ганны Янкута
