Нафталі Герц Імбер
Афіцыйны статус "Надзеі" ("Ха-Тыква") быў замацаваны Кнэсетам толькі 10 лістапада 2004 года, хаця яна лічыцца нацыянальным гімнам Ізраіля з моманту яго заснавання ў 1948 годзе. З пачатку ХХ стагоддзя песня выконвалася на ўсіх Сіянісцкіх кангрэсах. Тэкст гімна складаецца з дзвюх першых крыху змененых строф верша, напісанага ураджэнцам Галіцыі Нафталі Герцам Імберам (1856 — 1909) у 1878 годзе. Найбольш верагоднай версіяй паходжання мелодыі гімна лічыцца малдаўская народная песня, якую апрацаваў і адаптаваў кампазітар Шмуэль Коэн (1870 — 1940).
Ха-Тыква
התקווה
Покуль успамін не затух
Ды пазірае на Сіён габрэй,
Покуль у грудзях жыве габрэйскі дух
І з усходу не звесці нам вачэй,
Датуль жывая даўняя надзея,
У прышласць мы з вераю глядзім:
Вольным народам будуць жыць габрэі
Там, дзе Сіён і Іерусалім.
Пераклад з іўрыта Ігара Крэбса
Эма Лазарус
Новы Езэкііль
Ці могуць косткі, ссохлыя здавён,
Ажыць па дваццаці вяках параз?
Ці гэта Дом Ізраілю, чый плён —
Як праспяваны гімн і даўні сказ?
Ці гэтыя сляды — усё, што ёсць
Ад святара, прарока, псалмара?
Няўжо ажывіць райскі вецер косць?
Ці рэбрам смерці плоць адзець пара?
Калісьці нам прароцтва даў Гасподзь.
Дыхні, павеў, ізноў — што маеш сіл:
Да косці цягне косць, да плоці — плоць,
Хоць жыць магчыма нават між магіл.
Бо Дух — жывы! Паруш жа цішыню:
Дзе леглі косткі — войска, паўставай!
Сказаў Гасподзь: Я труны расчыню
І вас, жывых, у ваш адпраўлю край.
Ганна Марголін
Залатая пава
Залатая пава нам махнула крылом,
Залатыя вочы ноч адкрыла цішком,
А цяпер, мой светлы, засынай.
Залатыя вочы ноч адкрыла цішком,
Я зрабілася скрыпкай, а ты — смычком.
А цяпер, трывожны, засынай.
Я зрабілася скрыпкай, а ты — смычком,
Шчасце закахана зазірнула ў наш дом.
А цяпер, пяшчотны, засынай.
Шчасце закахана зазірнула ў наш дом,
І пасля на развітанне махнула крылом.
А цяпер, мой сумны, засынай.
Пераклад з англійскай і ідыш Ганны Янкуты
Уладыслаў Шленгель
Nihil novii
Іду праз смутак і кпіны
дзве тысячы доўгіх гадоў,
а ў спіну —
ад рання да новага рання —
бязлітаснае літанне:
што тручу я ў студнях воды,
насылаю непагоду
і шматлікія нягоды,
што хваробе быдла рады,
што крыжы з касцёлаў краду,
і тапчу іх, і плюю,
і, вядома, прадаю.
На вячэру я, няйначай,
ем мацу з крывёй дзіцячай,
д’яблу душамі плачу
і злавесна рагачу.
Краду дзетак штосуботы
каб забіць іх люта потым,
выдраць вочы, абяскровіць, —
і ніхто мяне не зловіць.
Мяняецца свет назаўжды,
ляцяць імкліва гады,
мінае іх дзесяць, сто —
а я так і чую, што:
цэлы свет мне падуладны,
я такі, што дай мне волю —
развяжу вайну дакладна
па сіёнскім пратаколе.
Спекулянт, вялікі маг!
Бунт? Дык гэта я даў знак!
Закруціла свет віхура —
рух, прагрэс, кіно, культура,
развіваюцца законы,
гінуць прымхі, забабоны,
свет яднаецца ў любові,
а са мною — nihil novi
і наступны катэхізіс:
хто ты? я — сусветны крызіс,
багацей і камуніст,
і хасід, і атэіст.
Я — падступны, я — заганны,
я пляту свае падманы,
я — прыхільнік запавету
"Адусюль грабі манеты".
Варта толькі мне прапасці,
як ва ўсіх наступіць шчасце,
цемрашалам цешу душы
кучай локшыны на вушы.
…І ўсё жыву.
З такое ганьбы
забіўся б, можа, і бандыт.
А я на злосць жыву.
Бо жыд.
i Нічога новага (лац.).
Пераклад з польскай Кацярыны Маціеўскай
Нэлі Закс
***
І заняпад адбываецца
дзеля ўзвышэння.
Кніга Зоарi
Хтосьці быў,
які дзьмуў у шафарii —
Голаў ён адкідаў,
Як робяць сарны, як алені,
Прыйшоўшы да вадапою.
Грае:
Тэкіяiii
Адбываецца смерць ва ўздыху.
Шварымiv
Насення зярнятка пáдае —
Тэруаv
Паветра кажа пра святло!
Зямля круцяцца, і круцяцца сузор'і
У шафары,
У які Хтосьці дзьме —
І каля шафара гарыць святыня —,
І Хтосьці дзьме —
І каля шафара абрынаецца святыня —
І Хтосьці дзьме —
І каля шафара толькі попел —
І Хтосьці дзьме…
i Адна з галоўных кніг Кабалы.
ii Старадаўні габрэйскі музычны інструмент, зроблены з рога
жывёлы.
iii Доўгае раўнамернае гранне на шафары, якое выдае светлы гук.
iv Тры кароткія гукі, агульнай працягласцю, як тэкія.
v Хуткае чаргаванне вельмі кароткіх гукаў.
Пераклад з нямецкай Лявона Баршчэўскага
Хто выцерушыў пясок з вашых туфляў
Хто выцерушыў пясок з вашых туфляў,
Калі да смерці вы мусілі ўзняцца?
Пясок, які Ізраіль вярнуў дахаты,
Пясок яго беспрытульнасці?
Пякучы пясок Сінаю,
Змяшаны з салаўінымі горламі,
Змяшаны з матылінымі крылцамі,
Змяшаны са змяіным прахам тугі,
Змяшаны з усім, што выраклася мудрасці Саламонавай,
Змяшаны з горыччу палыновай тайны —
О вы пальцы,
Вы, што выцерушылі пясок з туфляў мёртвых,
Ужо заўтра вы зробіцеся прахам
У туфлях тых, хто прыйдзе!
Пераклад з нямецкай Юлі Цімафеевай
Паўль Цэлан
Акно хаціны
Вока, цёмнае:
як акно хаціны. Яно ўбірае,
што было светам, светам ёсць: вандроўны
Усход, тых,
што лунаюць, тых
людзей-і-іўдзеяў,
той воблачны народ, ты як магнітам
прыцягваеш пальцамі сэрца,
зямля:
ты прыйдзеш, прыйдзеш,
мы будзем жыць, жыць, штось —
дыханне? імя? —
блукае ў сіратлівым вакол,
танцуючы, няўклюдна,
анёлава
крыло, цяжкое ад невідочнага, на
сцёртай да крыві назе, з галавой,
ураўнаважанай
градам чорным, які
выпаў і там, у Віцебску,
— і тыя, што яго сеялі, тыя ж
яго выкрэсліваюць
міметычнай лапай фаўст-патрона! —,
ходзіць, ходзіць наўкол,
шукае,
шукае ўнізе,
шукае ўверсе, далёка, шукае
вокам тым, цягне
Альфа Цэнтаўру ўніз, Арктура, цягне
праменне таксама, з магіл,
ідзе ў гета і ў Эдэм, зрывае
разам сузор’е, у якім
ён, чалавек, мае патрэбу, каб жыць, тут,
між людзей,
мінае
літары і літар смяротна-
бессмяротную душу,
ідзе ад Алефа і да Ёда, рухаецца далей,
будуе яго, той Шчыт Давідаў, кажа яму
агнём заняцца, раз,
кажа яму загаснуць — і вось ён стаіць,
нябачны, стаіць
ля Альфы і Алефа, ля Ёда,
ля іншых, ля
ўсіх: у
табе,
Бэт, — гэта
дом, дзе стол стаіць,
светач і Светач на ім.
Пераклад з нямецкай Юлі Цімафеевай
Афіцыйны статус "Надзеі" ("Ха-Тыква") быў замацаваны Кнэсетам толькі 10 лістапада 2004 года, хаця яна лічыцца нацыянальным гімнам Ізраіля з моманту яго заснавання ў 1948 годзе. З пачатку ХХ стагоддзя песня выконвалася на ўсіх Сіянісцкіх кангрэсах. Тэкст гімна складаецца з дзвюх першых крыху змененых строф верша, напісанага ураджэнцам Галіцыі Нафталі Герцам Імберам (1856 — 1909) у 1878 годзе. Найбольш верагоднай версіяй паходжання мелодыі гімна лічыцца малдаўская народная песня, якую апрацаваў і адаптаваў кампазітар Шмуэль Коэн (1870 — 1940).
Ха-Тыква
התקווה
Покуль успамін не затух
Ды пазірае на Сіён габрэй,
Покуль у грудзях жыве габрэйскі дух
І з усходу не звесці нам вачэй,
Датуль жывая даўняя надзея,
У прышласць мы з вераю глядзім:
Вольным народам будуць жыць габрэі
Там, дзе Сіён і Іерусалім.
Пераклад з іўрыта Ігара Крэбса
Эма Лазарус
Новы Езэкііль
Ці могуць косткі, ссохлыя здавён,
Ажыць па дваццаці вяках параз?
Ці гэта Дом Ізраілю, чый плён —
Як праспяваны гімн і даўні сказ?
Ці гэтыя сляды — усё, што ёсць
Ад святара, прарока, псалмара?
Няўжо ажывіць райскі вецер косць?
Ці рэбрам смерці плоць адзець пара?
Калісьці нам прароцтва даў Гасподзь.
Дыхні, павеў, ізноў — што маеш сіл:
Да косці цягне косць, да плоці — плоць,
Хоць жыць магчыма нават між магіл.
Бо Дух — жывы! Паруш жа цішыню:
Дзе леглі косткі — войска, паўставай!
Сказаў Гасподзь: Я труны расчыню
І вас, жывых, у ваш адпраўлю край.
Ганна Марголін
Залатая пава
Залатая пава нам махнула крылом,
Залатыя вочы ноч адкрыла цішком,
А цяпер, мой светлы, засынай.
Залатыя вочы ноч адкрыла цішком,
Я зрабілася скрыпкай, а ты — смычком.
А цяпер, трывожны, засынай.
Я зрабілася скрыпкай, а ты — смычком,
Шчасце закахана зазірнула ў наш дом.
А цяпер, пяшчотны, засынай.
Шчасце закахана зазірнула ў наш дом,
І пасля на развітанне махнула крылом.
А цяпер, мой сумны, засынай.
Пераклад з англійскай і ідыш Ганны Янкуты
Уладыслаў Шленгель
Nihil novii
Іду праз смутак і кпіны
дзве тысячы доўгіх гадоў,
а ў спіну —
ад рання да новага рання —
бязлітаснае літанне:
што тручу я ў студнях воды,
насылаю непагоду
і шматлікія нягоды,
што хваробе быдла рады,
што крыжы з касцёлаў краду,
і тапчу іх, і плюю,
і, вядома, прадаю.
На вячэру я, няйначай,
ем мацу з крывёй дзіцячай,
д’яблу душамі плачу
і злавесна рагачу.
Краду дзетак штосуботы
каб забіць іх люта потым,
выдраць вочы, абяскровіць, —
і ніхто мяне не зловіць.
Мяняецца свет назаўжды,
ляцяць імкліва гады,
мінае іх дзесяць, сто —
а я так і чую, што:
цэлы свет мне падуладны,
я такі, што дай мне волю —
развяжу вайну дакладна
па сіёнскім пратаколе.
Спекулянт, вялікі маг!
Бунт? Дык гэта я даў знак!
Закруціла свет віхура —
рух, прагрэс, кіно, культура,
развіваюцца законы,
гінуць прымхі, забабоны,
свет яднаецца ў любові,
а са мною — nihil novi
і наступны катэхізіс:
хто ты? я — сусветны крызіс,
багацей і камуніст,
і хасід, і атэіст.
Я — падступны, я — заганны,
я пляту свае падманы,
я — прыхільнік запавету
"Адусюль грабі манеты".
Варта толькі мне прапасці,
як ва ўсіх наступіць шчасце,
цемрашалам цешу душы
кучай локшыны на вушы.
…І ўсё жыву.
З такое ганьбы
забіўся б, можа, і бандыт.
А я на злосць жыву.
Бо жыд.
i Нічога новага (лац.).
Пераклад з польскай Кацярыны Маціеўскай
Нэлі Закс
***
І заняпад адбываецца
дзеля ўзвышэння.
Кніга Зоарi
Хтосьці быў,
які дзьмуў у шафарii —
Голаў ён адкідаў,
Як робяць сарны, як алені,
Прыйшоўшы да вадапою.
Грае:
Тэкіяiii
Адбываецца смерць ва ўздыху.
Шварымiv
Насення зярнятка пáдае —
Тэруаv
Паветра кажа пра святло!
Зямля круцяцца, і круцяцца сузор'і
У шафары,
У які Хтосьці дзьме —
І каля шафара гарыць святыня —,
І Хтосьці дзьме —
І каля шафара абрынаецца святыня —
І Хтосьці дзьме —
І каля шафара толькі попел —
І Хтосьці дзьме…
i Адна з галоўных кніг Кабалы.
ii Старадаўні габрэйскі музычны інструмент, зроблены з рога
жывёлы.
iii Доўгае раўнамернае гранне на шафары, якое выдае светлы гук.
iv Тры кароткія гукі, агульнай працягласцю, як тэкія.
v Хуткае чаргаванне вельмі кароткіх гукаў.
Пераклад з нямецкай Лявона Баршчэўскага
Хто выцерушыў пясок з вашых туфляў
Хто выцерушыў пясок з вашых туфляў,
Калі да смерці вы мусілі ўзняцца?
Пясок, які Ізраіль вярнуў дахаты,
Пясок яго беспрытульнасці?
Пякучы пясок Сінаю,
Змяшаны з салаўінымі горламі,
Змяшаны з матылінымі крылцамі,
Змяшаны са змяіным прахам тугі,
Змяшаны з усім, што выраклася мудрасці Саламонавай,
Змяшаны з горыччу палыновай тайны —
О вы пальцы,
Вы, што выцерушылі пясок з туфляў мёртвых,
Ужо заўтра вы зробіцеся прахам
У туфлях тых, хто прыйдзе!
Пераклад з нямецкай Юлі Цімафеевай
Паўль Цэлан
Акно хаціны
Вока, цёмнае:
як акно хаціны. Яно ўбірае,
што было светам, светам ёсць: вандроўны
Усход, тых,
што лунаюць, тых
людзей-і-іўдзеяў,
той воблачны народ, ты як магнітам
прыцягваеш пальцамі сэрца,
зямля:
ты прыйдзеш, прыйдзеш,
мы будзем жыць, жыць, штось —
дыханне? імя? —
блукае ў сіратлівым вакол,
танцуючы, няўклюдна,
анёлава
крыло, цяжкое ад невідочнага, на
сцёртай да крыві назе, з галавой,
ураўнаважанай
градам чорным, які
выпаў і там, у Віцебску,
— і тыя, што яго сеялі, тыя ж
яго выкрэсліваюць
міметычнай лапай фаўст-патрона! —,
ходзіць, ходзіць наўкол,
шукае,
шукае ўнізе,
шукае ўверсе, далёка, шукае
вокам тым, цягне
Альфа Цэнтаўру ўніз, Арктура, цягне
праменне таксама, з магіл,
ідзе ў гета і ў Эдэм, зрывае
разам сузор’е, у якім
ён, чалавек, мае патрэбу, каб жыць, тут,
між людзей,
мінае
літары і літар смяротна-
бессмяротную душу,
ідзе ад Алефа і да Ёда, рухаецца далей,
будуе яго, той Шчыт Давідаў, кажа яму
агнём заняцца, раз,
кажа яму загаснуць — і вось ён стаіць,
нябачны, стаіць
ля Альфы і Алефа, ля Ёда,
ля іншых, ля
ўсіх: у
табе,
Бэт, — гэта
дом, дзе стол стаіць,
светач і Светач на ім.
Пераклад з нямецкай Юлі Цімафеевай
Надзея
Эма Лазарус
Паўль Цэлан
Ганна Марголін
Уладыслаў Шленгель
Ігар Крэбс
Ганна Янкута
Нэлі Закс
Кацярына Маціеўская
Лявон Баршчэўскі
Юля Цімафеева
Нафталі Герц Імбер