Дадзеная падборка вершаў — фрагмент кнігі паэзіі і прозы "Месапатамія", якая ў перакладзе Віталя Латыша і Андрэя Хадановіча сёлета выходзіць па-беларуску ў выдавецтве Андрэя Янушкевіча.


+ + +

І таму, што дарогу гэтую нам давядзецца класці
да канца, і таму, што яна ў нас апошняй не стане,
мы апяваем працу,
якая нас падзяліла на касты і класы,
мы апяваем памерлых,
пасля якіх застаецца адно маўчанне.

Мы будуем дарогу між раз’яднанымі гарадамі,
мы брукуем яе ў завіруху, пракладаем у спёку летам,
перагукаемся ў тумане ўпэўненымі галасамі,
ніколі не эканомячы на нянавісці і цыгарэтах.

Бо кожная з гэтых дарогаў — нашая радасць і стома,
бо кожны з прыпынкаў — нашая цішыня і самотнасць,
бо мы заўсёды ведаем, хто нас чакае дома,
ведаем, што такое адданасць і незваротнасць.

Бо кожнаму з нас будзе што расказаць пасля смерці,
хоць кожны з нас верыць у ейную недасяжнасць,
пакуль пад гарачым небам працягваем курткі дзерці.
Я маю сэрца — і ўласна таму разумею ягоную важнасць.

Я маю голас — і ўласна таму здольны паразумецца,
каб тая дарога напраўду была не такою цяжкою,
таму што над ёй заўсёды паходня цёплага месяца,
які заўсёды можна крануць рукою.

Таму і мацуем дарогу глеем і цішынёю,
працягваючы, як нітку, пакідаем яе за сабою,
між голасам і маўчаннем, нябёсамі і зямлёю,
між цемраю і святлом, між забыццём і любоўю.


+ + +

Я гавару: што з таго, што нічога не зразумела?
І што пачынаць наноў будзе справай цяжкою?
Кожнай душы абжываць трэба ўласнае цела,
і кожныя дзверы вядуць да свайго пакою.

У кожнай прасторы лунаюць свае радыёперадачы.
Кожнае сэрца красуе водарасцямі і кветам.
І што з таго, што ўжо сёння ўсё можна прадбачыць?
І што ніколі не ведаеш, як расказаць аб гэтым?

Я ж колісь ішоў навобмацак у гэтым вечным змярканні,
я ведаю, як змагацца з нападамі й траўмамі.
Але і пасля ўсяго
ўва мне засталося так шмат кахання,
што я мог бы спыніць чуму пад гарадскімі брамамі.

Я ж ведаю, як згасае агонь у жаночай прамове.
Я сам падліваў атруту ў тое цяпельца.
Ды нават цяпер
у мяне яшчэ столькі злосці і столькі любові,
што мог бы падняць з магілаў павешаных і тапельцаў.

І пойдуць са мной, у ноч залатую, усе да рэшты —
кожны стомлены клоўн і кожны самнамбул-нябога.
Таму што з таго, што не ведаеш, як пачнеш ты?
І што з таго, што ў нас не выйдзе нічога?

А яна мяне слухае, злёгку гайдаецца.
Кудысьці сыходзіць, каб потым вярнуцца нанова.
Маўчыць, ува ўсім са мной пагаджаецца.
Смяецца, не верыць ніводнаму майму слову.


+ + +

Вось я зноў пішу пра яе,
апавядаю пра балконы
ды яе хатнія размовы.

Вось я згадваю, што яна
хавала ад мяне,
што захоўвала між старонак
анталогіяў усіх тых выклятых паэтаў,
якія старанна псавалі
нам жыццё.

"Мінулым летам, — казала яна, —
нешта сталася з маім сэрцам.
Яно пачало дрэйфаваць, быццам карабель,
каманда якога памерла
ад ліхаманкі.
Рухалася ў глыбіні майго дыхання,
падхопленае плыняй,
атакаванае акуламі.

Я казала яму:
сэрца, сэрца, ніякія ветразі ды канаты
не дапамогуць табе.
Сузор’і вісяць надта высока,
каб можна было знайсці дарогу.
Сэрца, сэрца,
зашмат мужчынаў
наймалася ў тваю каманду,
зашмат іх сыходзіла ў брытанскіх партах,
губляючы душы
зялёнымі слязьмі алкаголю".

Так і я —
згадваю яе лыткі, за якія гатовы
быў біцца да крыві,
і паўтараю за ёй:
сэрца, сэрца,
хворае на ліхаманку,
адужвай хутчэй,
ідзі на папраўку,
столькі яшчэ пякучага кахання нас чакае,
столькі яшчэ прыўкрасных трагедыяў
схавана ад нас у адкрытым моры.
Сэрца, сэрца,
мне так радасна слухаць,
як ты б’ешся,
падобнае да лісіцы —
спайманай,
але не прыручанай.


+ + +

Прынцэса носіць
аранжавыя кліпсы
і цёмны мяшок,
у якім трымае свае скарбы.
Часам апавядае:

— Гэта касметыка, якую мне
купіў тата. Гэта цыгарэты,
якія бяру ў старэйшай сястры.
Гэта срэбра, што засталося
ад мамы, яна насіла яго,
пакуль не памерла.
— А гэта, — пытаю, — хто гэта на фота?
— Мае сяброўкі, — адказвае, —
яны ненавідзяць мяне за мае
залатыя валасы і чорную бялізну,
якой няма ў ніводнае з іх.
Мае сябрукі, яны здольныя
разарваць мяне на кавалкі
за ўсю тую летнюю вільгаць,
што грэецца ў маім
сэрцы.

У чым сутнасць паэзіі?
Пісаць пра тое, што ўсім даўно вядомае.
Казаць пра рэчы, якіх мы пазбаўленыя,
агучваць нашыя расчараванні.
Гаварыць так, каб выклікаць
злосць і любоў, зайздрасць, нянавісць
і спачуванне. Гаварыць
пад месяцам, што вісіць
над намі, ціснучы ўсім сваім
жоўтым рэхам.

Кожная дарослая жанчына мае
ў сабе гэты механізм,
гэтую салодкую мелодыю,
якую можна пачуць, толькі
разламаўшы сэрца,
якую, толькі разламаўшы сэрца,
можна спыніць.


+ + +

Калі снягі сыходзяць, кожны раз
у травеньскай імгле начной пары
жанчыны ў кухнях супыняюць час
і вараць месяцы, нібы сыры.

І гатавання дым увышыню
праз коміны апоўначы ідзе,
і месяцам так цяжка ад агню,
што пакідаюць колы на вадзе.

Бо кожны месяц мае свой куток
між імбрыкаў, нажоў ды абрусоў,
іх назвы — доўгія, нібы глыток,
вільготны ад жаночых галасоў.

Яшчэ не ведаючы іх вагі,
захутаныя ў ціхі спеў і плач,
жанчыны іх нясуць на берагі,
дзе тояцца забойца і ўцякач.

Сузор’і рыбакоў і пастухоў
ліюць святло, начныя спевакі,
на прыбярэжных птушак цёмны схоў,
на срэбранікі рыбінай лускі.

Ды боязна жанчынам на зямлі:
губляюць днём, каб згадваць уначы
таемны скарб, што ім перадалі
гравёры, антыквары і ткачы.

Каб доўга варажылі пры агні,
настойваючы тысячы атрут,
пакуль даспее мул на глыбіні
і ціша замарозіць кожны кут.

І зорнае святло гарыць чысцей,
і хопіць жоўтых месяцаў на ўсіх.
Расце трава, прымаючы гасцей,
расце трава, трымаючы жывых.


+ + +

Яе айчым яшчэ той быў вар’ят,
працаваў з в'етнамцамі, ім даглядаючы сад,
хоць дрэвы, здаецца, і так няблага раслі
за фабрыкай, на прадмесці, з цёплай зямлі.
Лічыў галінкі, як зэкі лічаць гады,
паляваў на лісіцаў,
сабакаў падкармліваў у халады.
Усе называлі яго звар’яцелым, і нават яна
казала: я ж так лічу не адна,
але я люблю яго і ён патрэбны мне,
чаму ж ён хаваецца вечна ў зацені, у старане,
чаму, калі ён выходзіць на сонца, у яго такая хада,
быццам ён ведае,
скуль да нас прыйдзе бяда.

Гаспадары не помнілі, якое ў яго імя,
яго не пазнавалі знаёмыя, яго забыла сям’я,
ім пужалі дзяцей, якія не баяліся ўсё адно,
выбягалі за ім на старое чыгуначнае палатно
і выцягвалі яйкі з птушыных гнёздаў, калі ён хварэў,
нібыта выкручвалі лямпачкі, развешаныя між дрэў.

Я бачыў яго толькі раз, у няпэўным восеньскім дні,
заўважыў, як ён ішоў, са спіны, з далечыні,
ён крочыў, трывожачы зоркі ў гнёздах нябёс, —
каб абразаць галінкі, драбіну цяжкую нёс,
і постаць была пакорлівай, стома й нічога звыш.
Я думаю, так Ісус нёс на сабе свой крыж.

Я падумаў тады яшчэ — добра яму ісці,
не ведаючы пустаты, бо хопіць працы ў жыцці,
помнячы ўсё, што было, прымаючы ўсё, што ёсць,
добра ўяўляючы заўтра, якога яму будзе досць.
Ён верыць: нічога не зменіцца,
нікому адсюль не ўцячы,
і цягне драбіну сваю то на тым, то на гэтым плячы.

Я сказаў яму ўслед:

рабі, што належыць табе,
праца — адно толькі частка ў людской барацьбе,
вера — адно будаўнічы пясок у замесе гадоў,
а без садоўнікаў дрэвы не будуць даваць пладоў.


+ + +

Хай не кране прастуда тваё пяшчотнае горла,
не абарвуцца ніколі твае начныя матывы.
Д’ябал будзе стаяць над табою
з медным салдацкім горнам,
супыняючы ля ўзгалоўя вусцішныя прылівы.

Хай ніколі не знікне пах ветру з тваіх футболак,
хай назаўжды застанецца ў тваім валоссі.
Я буду ўваходзіць у шэпт сірэнаў, быццам у золак,
пазнаючы твой подых у іх шматгалоссі.

На перасыльных пунктах будзеш са мною ў хлебе,
з уцякачкамі чорнымі на спартовых матах,
у перасохлым паветры і ў перамёрзлай глебе
пах твой паўночны ўчую кожнай згадкай — як шмат іх!

Буду спяваць у памяць безнадзейнай краіны,
што ва ўласнай атруце неўзабаве патоне,
буду нагадваць прахожым пра іх правіны,
буду ўгрызацца зубамі ў шматколернае сутонне.

Сонца ўстае кожны ранак на ўсходзе, за рынкам,
ёсць на кожную страту свая прычына.
Але нідзе не будзе такой цішыні, як над тваім будынкам,
нідзе не будзе такога месяца, як за тваімі плячыма.

І хай цябе грэе турбота, як віно, скаштаванае разам,
і хай гаворыць пяшчота тваёй нязмушанай мовай:
дзеці будуць вучыцца любові, вымаўляючы сказ за сказам
на ёй, зразумелай, неперакладальнай, летняй, зімовай.


+ + +

Вяртацца зноў да тых рэкаў, на тыя абшары,
дзе ў брамах чакаюць мытары, як абаронцы.
Евангелісты ў цэрквах тут маюць такія цёмныя твары,
нібы збіраюць штодня вінаград на сонцы.

Мужчыны тут ходзяць па вуліцах спрэс у золаце,
і смерці нават нязручна браць у нябыт іх.
Жанчыны ўначы ня спяць у чорнай згрызоце,
хаваючы вочы ў цені фарбаў блакітных.

Дзеці тут вучацца змалку такім небяспечным рамёствам,
што, вырастаючы, робяцца беспрацоўнымі.
Тут здаўна пакланяюцца войнам, як боствам,
жэняць герояў з магіламі, кветкамі поўнымі.

Фуры з Поўдня ў горад увозяць заразу.
Страты падлічваць начамі — жабрачая праца.
І ўсё, што мне выпадае кожнага разу, —
помніць пра ўсіх і заўсёды сюды вяртацца.

Казаць сабе:
вось і восені крок нязмоўкны.
Вось, нібы сцяг палкавы, наша дрэва начное.
Вось яе цёмны будынак. Вось яе вокны.
Можа, чакае сустрэчы.
Можа, нават са мною.

Вершы з кнігі "Месапатамія"